به گزارش دیتاجو بنقل از shimidox بازار جهانی مواد شیمیایی در سال 2025 از مرز ۶ تریلیون دلار عبور می‌کند. این رشد که با تغییرات ژرف در ساختار تولید، فناوری و پایداری همراه است، جهت‌گیری آینده صنایع پایه و پیشرفته را شکل می‌دهد.
طبق گزارش و تحلیل‌های منتشرشده توسط مجله اینترنتی شیمی داکس، ارزش کل بازار جهانی مواد شیمیایی در سال 2025 حدود ۶.۱۸ تریلیون دلار برآورد شده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲6۵ به حدود ۶.۳۲ تریلیون دلار برسد؛ رشدی در حدود ۲ تا ۳.۵ درصد در سال و طبق پیش بینی ها تولید جهانی مواد شیمیایی طی سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ رشد سالانه‌ای حدود ۳.۴ تا ۳.۵ درصد را تجربه خواهد کرد.
این رشد بیش از هر چیز ناشی از افزایش تقاضا در صنایع بسته‌بندی، خودروسازی برقی، داروسازی و تولید پلیمرهای پیشرفته است. در مقابل، نوسانات قیمت انرژی و محدودیت‌های قانونی در زمینه‌ی انتشار کربن باعث شده‌اند تا شرکت‌ها با چالش‌هایی تازه روبه‌رو شوند.
آسیا همچنان قلب تپنده صنعت شیمی جهان
در میان مناطق مختلف، آسیا در سال ۲۰۲۵ همچنان بازیگر اصلی بازار جهانی مواد شیمیایی است. بر اساس داده‌ها بیش از ۴۰ درصد تولید جهانی در اختیار چین است و این کشور با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بخش پتروشیمی و مواد ویژه، موقعیت خود را تثبیت کرده است. در کنار چین، هند با رشد سریع صنایع پایین‌دستی و نیروی کار جوان، به‌سرعت در حال افزایش سهم خود از بازار است.
در اروپا، کشورهایی مانند آلمان و هلند تمرکز خود را بر تولید مواد شیمیایی پایدار و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای گذاشته‌اند. در آمریکا نیز شرکت‌هایی چون Dow و ExxonMobil Chemical روی نوآوری در مواد پیشرفته و استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی فرایندها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
| سال | ارزش بازار جهانی (تریلیون دلار) | نرخ رشد سالانه | توضیح روند |
|---|---|---|---|
| 2022 | 5.8 | — | بازار در حال بهبود پس از کرونا |
| 2023 | 6.05 | +4.3% | افزایش تقاضا در صنایع خودروسازی و دارویی |
| 2024 | 6.18 | +2.1% | نوسان انرژی و تمرکز بر پایداری زیست‌محیطی |
| 2025 | 6.32 | +2.3% | رشد پایدار با تمرکز بر فناوری و مواد ویژه |
| 2026 (پیش‌بینی) | 6.465 | +2.3% | ادامه روند رشد با تمرکز بر مواد ویژه و نوآوری |
از پلاستیک‌های هوشمند تا مواد ویژه؛ مسیر رشد آینده
یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت شیمی که در ۲۰۲۵ مورد توجه ویژه قرار دارد، مواد شیمیایی ویژه (Specialty Chemicals) است.
طبق گزارش‌های مؤسسه‌های معتبر ارزش بازار جهانی این بخش را بین ۹۴۰ تا ۱۱۰۰ میلیارد دلار برآورد کرده‌اند. این مواد در صنایع داروسازی، رنگ و رزین، الکترونیک، خودروسازی و مواد غذایی کاربرد دارند و برخلاف محصولات شیمیایی پایه، حاشیه سود بالاتری ایجاد می‌کنند.
رشد بخش Specialty Chemicals بیش از همه تحت‌تأثیر سه عامل است:
- افزایش تقاضا برای محصولات با عملکرد خاص و سازگار با محیط زیست
- توسعه فناوری‌های نو مانند نانوشیمی و بیوشیمی
- استفاده از هوش مصنوعی در طراحی ترکیبات جدید و پیش‌بینی رفتار مواد
مواد شیمیایی ویژه (Specialty Chemicals)
- رزین‌های صنعتی و اپوکسی: کاربرد در ساختمان، خودرو و الکترونیک؛ افزایش تقاضا به دلیل نیاز به مواد مقاوم و سازگار با محیط زیست.
- افزودنی‌های پلیمری و پلاستیک‌های هوشمند: مواد ضدخش، ضدحرارت و آنتی‌باکتریال؛ استفاده در بسته‌بندی، خودرو و صنایع پزشکی.
- حلال‌های سبز و مواد شیمیایی آزمایشگاهی: جایگزین حلال‌های سنتی با رعایت قوانین زیست‌محیطی؛ کاربرد در تولید دارو، رنگ و رزین.
- مواد شیمیایی دارویی و تغذیه‌ای: عصاره‌ها، افزودنی‌های غذایی و مواد اولیه دارویی؛ رشد پایدار در صنایع پیشرفته.
پایداری، چالش و فرصت بزرگ شرکت‌های شیمیایی
در کنار رشد بازار، صنعت شیمی با چالش‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای روبه‌روست. اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ شرکت‌های شیمیایی را ملزم کرده تا انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا ۵۵٪ کاهش دهند. این موضوع بسیاری از تولیدکنندگان را به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، بازیافت مواد و طراحی فرمول‌های سبز سوق داده است.
از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های انرژی و نوسان قیمت نفت خام، باعث فشار مضاعف بر شرکت‌های تولیدکننده شده است. در گزارشی آمده است که هزینه خوراک در سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ به‌طور متوسط حدود ۱۲ درصد افزایش یافته و این روند در ۲۰۲۵ نیز ادامه دارد.
در چنین شرایطی، استفاده از فناوری‌های دیجیتال و راه‌حل‌های مبتنی بر داده می‌تواند نقش حیاتی در کنترل هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری داشته باشد.
فرصت ایران در زنجیره ارزش جهانی مواد شیمیایی
ایران با برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی مواد شیمیایی پایه مانند متانول، آمونیاک، اوره و پلی‌اتیلن در منطقه است. بر اساس داده‌های موجود، صادرات محصولات پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیارد دلار در سال برآورد شده است.
اما سهم کشور از بازار مواد ویژه و پیشرفته هنوز بسیار محدود است. چالش‌هایی مانند محدودیت‌های صادراتی، دسترسی محدود به فناوری‌های نو و نوسان نرخ ارز، مانع رشد سریع‌تر این بخش شده‌اند.
در مقابل، ظرفیت بالایی برای توسعه در حوزه‌هایی مانند رزین‌های صنعتی، افزودنی‌های پلیمری، حلال‌های سبز و مواد شیمیایی آزمایشگاهی وجود دارد؛ بخش‌هایی که می‌توانند با جذب سرمایه‌گذاری هدفمند، ایران را از صادرکننده مواد خام به تولیدکننده محصولات نهایی تبدیل کنند.
آینده صنعت شیمی، در گرو دانش و تصمیم‌های پایدار
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰، صنعت شیمی جهانی بیش از گذشته بر پایه‌ی نوآوری، هوش مصنوعی و پایداری زیست‌محیطی خواهد چرخید. کشورها و شرکت‌هایی که بتوانند این سه محور را در راهبرد خود بگنجانند، برندگان اصلی این بازار خواهند بود.
در این مسیر، همکاری میان مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی اهمیت زیادی دارد. دسترسی به داده‌های دقیق، تحلیل بازار و تصمیم‌گیری مبتنی بر علم، نه تنها مسیر توسعه را هموار می‌کند بلکه به ارتقای جایگاه ایران در زنجیره جهانی ارزش نیز کمک خواهد کرد.
یکی از مهم‌ترین محرک‌های این رشد، فناوری‌های نوین است. هوش مصنوعی در طراحی ترکیبات جدید و بهینه‌سازی فرایندهای تولید، نانوشیمی در تولید مواد پیشرفته با عملکرد بالا و بیوشیمی در توسعه مواد سازگار با محیط زیست، چشم‌انداز صنعت را به طور بنیادین تغییر می‌دهند. شرکت‌هایی که بتوانند این فناوری‌ها را به‌کار گیرند، نه تنها در حفظ سهم بازار موفق خواهند بود، بلکه قادر خواهند بود محصولات با ارزش افزوده بالا تولید کرده و رقابت جهانی را هدایت کنند.
برای ایران نیز فرصت‌های مهمی در این دوره وجود دارد. با توجه به منابع عظیم نفت و گاز و تجربه طولانی در تولید مواد شیمیایی پایه، کشور می‌تواند سرمایه‌گذاری هدفمند در مواد شیمیایی ویژه، رزین‌های صنعتی و افزودنی‌های پلیمری انجام دهد و جایگاه خود را در زنجیره ارزش جهانی ارتقا دهد. توسعه بخش تحقیق و توسعه، به‌کارگیری فناوری‌های نوین و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، می‌تواند ایران را از صادرکننده مواد خام به تولیدکننده محصولات با ارزش افزوده بالا تبدیل کند و سهم کشور در بازار جهانی را افزایش دهد.
منبع: https://shimidox.com/predict-chemicals-2026
