علوم پزشکی

علوم پزشکی یکی از شاخه های مهم و حیاتی دانش بشری به حساب می آید چرا که رشته های این علوم به طور مستقیم با سلامت و جان انسان ها در ارتباط می باشد. بنابراین به عنوان یکی از علوم مهم و تاثیر گذار در حیات جامعه انسانی بر آن شدیم تا با اشاره به ابعاد مختلف این علم، در ایجاد شناخت و آگاهی نقشی هر چند کوچک ایفا کنیم.

علوم پزشکی چیست؟

علوم پزشکی به مجموعه ای از رشته ها اطلاق می گردد که به منظور پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری ها، باز توانی و نوتوانی و ارتقا سطح سلامت جامعه در خدمت علم، انسان و جامعه قرار می گیرد. در ایران مراکزی تحت عنوان دانشگاه های علوم پزشکی وظیفه تعلیم و تربیت دانشجویان و علاقمندان به این رشته ها برعهده دارند تا پس از دانش آموختگی به ارائه خدمت در شهر ها و روستاهای سراسر کشور بپردازند. عمده این خدمات در مراکز بهداشتی، بیمارستان ها، مراکز بازتوانی و نوتوانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی، مراکز تصویر برداری ارائه می گردند.

دانشگاه های علوم پزشکی

طبق بررسی های دیتاجو، همانطور که اشاره شد مسئولیت تربیت و پرورش دانشجویان علوم پزشکی بر عهده دانشگاه های علوم پزشکی است، اما این تنها وظیفه این دانشگاه ها نمی باشد. ابتدا به معرفی چند دانشگاه برتر ایران می پردازیم.

دانشگاه های علوم پزشکی از دیتاجو

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران:

عنوان قدیمی ترین و برجسته ترین مرکز پزشکی در کشور به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران تعلق دارد. قدمت این دانشگاه به سال 1230 و ایجاد مدارس دارالفنون باز می گردد که به عنوان اولین مرکز نوین آموزش پزشکی کشور و زیر مجموعه مدرسه دارالفنون راه اندازی شد. این بخش در سال 1313 توسعه یافته و دانشکده پزشکی نام گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به موازات استقلال وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این دانشگاه نیز از وزارت آموزش عالی جدا شده و به عنوان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران به فعالیت خود ادامه داده و اکنون در آغاز هشتمین دهه تاسیس قرار دارد.

این مجموعه با دارا بودن 1770 عضو هیات علمی در ده دانشکده، 16 بیمارستان آموزشی و بیش از نود مرکز تحقیقاتی به تربیت 13000 دانشجو در مقاطع و رشته های مختلف می پردازد. همچنین بزرگترین دانشكده ‌های پزشكی، دندانپزشكی، داروسازی، توانبخشی، پیراپزشكی، بهداشت، پرستاری و مامایی در کل کشور متعلق به این دانشگاه می باشد. ویژگی بارز دیگر این دانشگاه پذیرش برترین‌ رتبه های كنكور و دانشجویان ممتاز خارج از كشور، آموزش بیش از ۲۰۰۰ متخصص در بیش از ۸۰ رشته تحصیلات تكمیلی شامل كارشناسی ارشد، دكترا، فلوشیب و رزیدنتی می باشد.

عوامل فوق در کنار فعالیت های پژوهشی و توانایی و تخصص پرسنل این دانشگاه را به مقام برترین دانشگاه علوم پزشكی كشور نائل آورده است. این دانشگاه چشم انداز ها و اهداف معینی دارد که از جمله مهم ترین آنان می توان به کسب جایگاه نخست آموزش و پژوهش در دانشگاه های منطقه، الگوی فرهنگی و ارائه دهنده عادلانه ترین و کارآمدترین خدمات سلامت و قرارگرفتن میان دویست دانشگاه برتر دنیا در حوزه آموزش و پژوهش اشاره کرد. نوآوری در سه حوزه اصلی دانشگاه که شامل حوزه های ۱-آموزش و تأمین نیروی انسانی ۲- پژوهش و تأمین دانش مورد نیاز ۳- ارائه خدمات سلامت می باشد، از مهم ترین ماموریت های تعیین شده این دانشگاه به شمار می رود. هدف نهایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران که با هدف نهایی سایر دانشگاه ها و مراکز آموزش پزشکی و در نهایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همسو می باشد، ارتقاء تأمین سلامت کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی جامعه تحت پوشش مستقیم و غیرمستقیم دانشگاه بر شمرده شده است.

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز:

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تبریز با در اختیار داشتن 11 دانشکده و پردیس بین الملل جلفا، 15 مرکز تحقیقاتی، 12 مرکز آموزش درمانی و 18 شبکه بهداشت و درمان، 7 کلینیک تخصصی و فوق تخصصی در سطح استان آذربایجان شرقی اقدام به ارائه خدمات می نماید.

تاریخچه این دانشگاه به سال 1293 و تاسیس دومین مدرسه دارالفنون در ایران یعنی در شهر تبریز بر می گردد. پس از تحولات در سال و1325 و به موازت خاتمه جنگ جهانی دوم و تاسیس دانشگاه تبریز، پزشکی یکی از رشته هایی بود که در این دانشگاه تدریس می شد. پس از انقلاب اسلامی همانند دانشگاه علوم پزشکی تهران به دنبال تشکیل وزرات خانه بهداشت، درمان و اموزش پزشکی، دانشکده پزشکی نیز از دانشگاه تبریز جدا شده و زیر نظر این وزرات در آمد. در حال حاضر نیز 8500 دانشجو و 716 استاد در این مرکز مشغول فعالیت می باشند.

دانشگاه علوم پزشکی و خدمت بهداشتی درمانی تبریز بر آن است تا از طریق تقویت پاسخگویی اجتماعی و گسترش مرز های دانش و فن آوری در مقیاس های ملی، منطقه ای و جهانی به ایجاد جوامع سالم، پویا و اخلاق مدار کمک نموده و به یکی از مراکز علمی سرآمد منطقه ای و بین المللی تبدیل شود.

این دانشگاه رسالت ها و اهداف کلان مختلفی تعیین کرده است که برخی از مهم ترین آنان را بر می شماریم:

  1. * ارایه خدمات سلامت مطلوب در تمام سطوح با تاکید بر گروه های آسیب پذیر جامعه
  2. * تربیت نیروی انسانی متعهد، کارآمد و نوآور متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی در گروههای مختلف علوم پزشکی
  3. * مشارکت در گسترش و تعمیق فرهنگ دینی و تامین سلامت جسمی، روحی و روانی و معنوی اساتید، کارمندان و دانشجویان
  4. * تولید دانش و فناوریهای نوین، در کنار کاربردی سازی نتایج حاصل از پژوهش ها و کارآفرینی در عرصه های مرتبط با سلامت و ترجمان دانش
  5. * ارتقای سواد سلامت جامعه و ارتقای سطح سلامتی
  6. * بهبود شیوه زندگی و ارتقای امید به زندگی جمعیت تحت پوشش دانشگاه

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد:

مطابق توضیحات در رابطه با دو دانشگاه قبل ابتدا به تبیین تاریخچه ی مختصری بپردازیم. در سال 1318 آموزشگاه عالی بهداری در شهر مشهد در مشهد افتتاح گردید و زمینه تشویق وزارت فرهنگ به تاسیس نظایر آن چهار سال بعد در شهر شیراز و اصفهان را فراهم نمود. اما در سال 1326 با تلاش های ریاست وقت آموزشگاه این مرکز به دانشکده پزشکی تبدیل شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1365 دانشکده پزشکی مشهد نیز سرنوشتی مشابه سایر دانشکده ها و مراکز اموزش پزشکی داشته و دانشگاه علوم پزشکی مشهد نامیده شد.

رسالت این دانشگاه تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت آحاد جامعه به مدد پرورش استعداد ها از طریق تعلیم و تحقیق، ایجاد امکانات پژوهشی برای افزایش توان علمی تحقیقاتی در زمینه مسائل بهداشتی، درمانی و ارتقاء سطح سلامت استان است.

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد نیز خود عهده دار امر آموزش( علاوه بر رفع نیاز های بهداشتی درمانی جامعه و توسعه امکانات مربوط) می باشد و در این راستا همواره به عنوان یکی از موفق ترین دانشگاه های علوم پزشکی کشور و پیشتاز و مبدع بسیاری از طرح های کشوری مطرح بوده است.

این دانشگاه به لحاظ گستره وسیع ارائه خدمات بهداشتی درمانی بزرگترین دانشگاه کشور نام گرفته است چرا که با دارا بودن ۱۸ شبکه بهداشت و درمان، 10دانشکده، یک پردیس بین الملل ، ۲۸ بیمارستان و ۱۶ مرکز تحقیقاتی بیش از ۵ میلیون نفر جمعیت را تحت پوشش قرار می دهد.

این مرکز اموزشی، درمانی و پژوهشی با در اختیار داشتن 911 نفر هیات علمی به تعلیم حدود 9200دانشجو در 153رشته ها و مقاطع مختلف می پردازد که حدود 30 درصد آنان دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستند.

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز:

همانطور که اشاره شد پس از تاسیس آموزشگاه عالی بهداری در سال ۱۳۲۵ به منظور ارتقا و توسعه علوم در سال ۱۳۲۸ این آموزشگاه به دانشکده پزشکی تبدیل گشته و در کنار سایر دانشکده‌ های دانشگاه شیراز شروع به کار نمود. با تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانشــگاه علوم پزشکی شیراز نیز از دانشــگاه شیراز جدا گردید و از سال ۱۳۷۳، این دانشــگاه تحت عنوان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان فارس نام گرفت.

دانشگاه علوم پزشکی شیراز دارای ۱۰ دانشکده، 23 بیمارستان و درمانگاه و مجتمع های تخصصی و فوق تخصصی،  29 شبکه بهداشت و درمان، ۷۸۲ عضو هیئت علمی و بیش از ۱۸۰۰۰ پرسنل بهداشتی، درمانی و پشتیبانی علاوه بر تعلیم و تربیت جوانان این مرز و بوم، به تأمین بهداشت و درمان استان فارس نیز می پردازد.

اکنون دانشگاه علوم پزشکی شیراز وظیفه پرورش بیش از ۱۰۰۰۰دانشجو و دستیار تخصصی در ۹۱رشته مختلف تحصیلی را بر عهده دارد.

این دانشگاه همچنین فعالیت‌ های درمانی پیچیده‌ای نظیر پیوند کبد، قلب، کلیه و دیگر درمان‌ های پیشرفته و تامین نیاز بیماران و نیازمندان به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین دانشگاه‌ های ایران و خاورمیانه شناخته می شود.

علاوه بر آن هفت حوزه معاونت در این دانشگاه فعال بوده و به ارائه خدمات به مراجعان مشغول می باشند. این هفت معاونت عبارتند از: معاونت آموزشی، بهداشتی، بین الملل، پژوهشی، توسعه مدیریت و منابع، دانشجویی فرهنگی، درمان و غذا و دارو.

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان:

در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی دانشكده پزشكي در جوار آموزشگاه عالي بهداري( که در سال 1325 و تقریبا همزمان با تاسیس آموزشگاه عالي بهداري شیراز)، ایجاد شد که دانشجويان پس از شش سال تحصیل در آن موفق به اخذ درجه دكترا مي شدند.

با توجه به روند افزایش تعداد دانشکده ها و رشته های تحصیلی در مقاطع گوناگون و بالا رفتن انتظارات و نیاز های جامعه به خدمات سلامت، ضرورت پاسخگویی تشکیل واحد های مستقل را در پی داشت. گستردگی خدمات ارائه شده در حیطه سلامت، لزوم فراهم آوردن زمینه برای آموزش های بالینی و نیاز به توجه ویژه به مقوله بهداشت و درمان، ایده استقلال دانشگاه های علوم پزشکی را مطرح کرد و سرانجام در سال ۱۳۶۴ با تصويب قانون تشكيل وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكي، این مجموعه تحت عنوان دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان به فعالیت های خود ادامه داد.

10 دانشکده، 34 مرکز و پژوهشکده تحقیقاتی، 33 بیمارستان و مرکز اموزشی درمانی از جمله مراکز تحت پوشش و تولیت این دانشگاه است که تعداد ۸۹۰ نفر هیات علمی، حدود ۲۳۰۰۰ نفر نیروی انسانی و تعداد ۱۳۴ پایگاه اورژانس پیش بیمارستانی علاوه بر آموزش و پژوهش، به اراِئه خدمات بهداشتی درمانی در سطح استان اصفهان مشغول می‌باشند،همچنین  تعداد ۹۲۴۴ نفر دانشجو در این دانشگاه مشغول تحصیل می باشند.

مراکز درمانی تحت نظر این دانشگاه با انجام فعالیت ‌های درمانی پیچیده از جمله پیوند قرنیه، کبد، قلب و ... به ارائه خدمات به بیماران می پردازند.

پژوهشگران و فعالان تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به دستاورد ها و موفقیت های بسیاری از جمله؛ کسب رتبه سوم پژوهشی در بین دانشگاه های علوم پزشکی تیپ یک، قرار گرفتن در لیست دانشگاه های برتر کشور و قرار گرفتن در جمع یک درصد دانشگاه های برتر جهان از نظر پژوهشی نائل آمده اند.

وظایف دانشگاه های علوم پزشکی:

همانطور که پیش تر نیز به وظایف دانشگاه های علوم پزشکی اشاره گردید، مجددا به بیان برخی دیگر از وظایف دانشگاه های علوم پزشکی بر حسب حوزه می پردازیم. از آنجایی که دانشگاه های علوم پزشکی را می توان آیینه تمام نما وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تمامی استان های سراسر کشور بیان نمود، طبیعی است که وظایف این دانشگاه ها با یکدیگر و با وظایف وزارت خانه همسو باشد.

بطور کلی وظایف دانشگاه های علوم پزشکی را در سه حیطه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می توان بیان نمود.

الف) بهداشت

مهم ترین وظایف دانشگاه در حوزه بهداشت را می توان:  

  1. تأمین بهداشت عمومي و ارتقاء سطح آن از طريق اجراي برنامه هاي بهداشتي
  2. توسعه اقدامات پيشگيري از بروز معلوليت هاي جسمي و رواني،
  3. توسعه و تشديد كنترل بهداشتي اماكن عمومي و مراكز تهيه و توزيع و فروش و نگهداري مواد غذايي
  4. توسعه عمليات بهداشت محيط در روستاها
  5. توسعه فعاليت هاي مربوط به تأمین آب آشاميدني سالم در روستا ها
  6. توسعه خدمات دندانپزشكي در مناطق شهري و روستايي و بهبود تغذيه مادران باردار و زنان شيرده و كنترل رشد كودكان
  7. مبارزه با بيماري ها
  8. تغذيه و تنظيم خانواده، سلامت دهان و دندان، آموزش بهداشت عمومي، بهداشت كار، بهداشت مدارس و شاغلين با تأکید بر اولويت مراقبت هاي بهداشتي اوليه و مواردی از این قبیل نام برد.

ب) درمان:

در راستای وظیفه محوله بعدی، یعنی درمان، مراکز آموزش عالی و علوم پزشکی وظایفی از قبیل؛

  1. افزايش موجبات دستيابي جامعه تحت پوشش به امكانات درماني،
  2. ارائه خدمات درمانی و تشخیصی، باز توانی به نیازمندان و بیماران در قالب مراکز بیمارستانی، نوتوانی و توانبخشی
  3. ايجاد تناسب در سطوح خدمات درمان عمومي، تخصصي و فوق تخصصي،
  4. جلوگيري از مصرف بي رويه دارو،
  5. افزايش كارايي مراكز درمان شيري و استفاده بهينه از ظرفيت ها و منابع انساني و ... را عهده دار می باشند.

ج) آموزش و پژوهش پزشكي:

وظایف بسیاری نیز بر عهده دانشگاه های علوم پزشکی گذاشته شده است که فقط به ذکر لیست کوتاهی بسنده می کنیم:

  1. تربیت نیروی انسانی متعهد، کارآمد و نوآور متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی در گروه های مختلف علوم پزشکی در مقاطع تحصیلی مختلف
  2. افزايش مشاركت مردم در توسعه آموزش و پژوهش و ارتقای نظام فکری و سواد سلامت جامعه از طریق انتقال دانش و همگانی نمودن علم
  3. بهبود شاخص هاي كيفي و كمي آموزش به ويژه در آموزش هاي كارشناسي ارشد و بالاتر
  4. توأم ساختن آموزش با پژوهش در كليه سطوح آموزشي
  5. بهبود شاخص هاي كيفي و كمي تحقيقات
  6. نهادینه کردن اخلاق حرفه ای در تمامی سطوح نظام سلامت
  7. ارتقای مداوم ظرفیت های علمی و مهارتی مرتبط با نظام سلامت کارکنان و دانش آموختگان
  8. تولید دانش و فناوری های نوین، در کنار کاربردی سازی نتایج حاصل از پژوهش ها و کارآفرینی در عرصه های مرتبط با سلامت و ترجمان دانش
  9. انجام پژوهش در زمينه طب سنتي و بررسي و تحقيق در زمينه خواص داروئي گياهان و امكانات تهيه و استفاده از داروهاي گياهي و آموزش صحيح در زمينه هاي فوق و ايجاد مراكز مناسب براي طب سنتي
  10. ارتقای همزمان سطح اموزش و ارایه خدمات درکلیه رشته های بالینی و پایه
  11. توسعه ی آموزش الکترونیک سلامت در سطوح مختلف
  12. مشارکت در گسترش و تعمیق فرهنگ دینی و تامین سلامت جسمی، روحی و روانی و معنوی اساتید، کارمندان و دانشجویان

اما وظایف این رکن های سلامتی، بهداشتی و درمانی جامعه به موارد فوق محدود نبوده و وظایف متعددی دیگری که به چند مورد از موارد مهم اشاره می کنیم:

  1. اجرا و نظارت بر رعایت استاندارد های ابلاغی از جانب وزارت خانه در سطوح و حیطه های مختلف
  2. تأمین منابع مالي با بهره گيري از اعتبارات مردمي، حق بيمه، درآمد هاي اختصاصي و كمك ها و مشاركت مردمي
  3. توسعه ارتباطات و مشارکت با مراکز سیاست گذار و موثر در نظام های سلامت و آموزش عالی ملّی و بین المللی

همچنین لازم به ذکر است که همه دانشگاه های علوم پزشکی دایر در کشور تمامی وظایف فوق را بر عهده نداشته و بر حسب تیپ دانشگاه ممکن است برخی از موارد از لیست مذکور حذف گردند.

تحقیقات و پژوهش های علوم پزشکی:

پژوهش و تحقیق جوهره اصلی توسعه و ارتقای تمام فنون و رشته ها به شمار می آید. به وسیله بررسی و پژوهش در های جدیدی از علم به روی انسان گسترده شده و به دستاورد ها و موفقیت های کاربردی دست می یابد. حوزه پزشکی و رشته های مرتبط با آن نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

در تحقیقات بیومدیکال یا تحقیقات پزشکی، محققان به دنبال گسترش بدنه دانش در رشته پزشکی هستند. اغلب روش های تحقیق به کار گرفته شده بر مبنای مطالعات تجربی و مطالعات غیر تجربی می باشند. تحقیقات پزشکی را از لحاظ کاربرد می توان به دو دسته کلی طبقه بندی نمود: پژوهش هایی که درصدد ارزیابی درمان‌ های جدید از جهت ایمنی و اثربخشی (کارآزمایی بالینی) بوده و دسته دیگر که تمام پژوهش‌هایی که منجر به توسعه درمان ‌های جدید و استراتژی ‌های جدید درمانی و پیشگیرانه می‌شود (پژوهش پیش بالینی) را شامل می شود. تمامی فعالیت های پژوهشی در دانشگاه ها زیر نظر معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی می باشد. در حال حاضر بیش از ۳۰۰ مرکز تحقیقاتی در ۵۰ دانشگاه علوم پزشکی در سرتاسر کشور در حوزه ‌های مختلف در حال تحقیق و پژوهش هستند. نتیجه این تحقیقات در بیش از ۲۰۰ نشریه علمی و پژوهشی وزارت بهداشت منتشر می‌شود.

شایان توجه  است که فعالیت های تحقیقاتی در رشته ها منصوب به علوم پزشکی تفاوت چندانی با سایر رشته های علوم انسانی و فنی مهندسی ندارد. اما با توجه به ماهیت این رشته ها تفاوت هایی در روش اجرا و مواد به کار برده وجود دارد.

در مطالعات تجربی که مطالعات مداخله ای نیز نامیده می شود، عمدتا از دو گروه شاهد و آزمون استفاده می گردد. نمونه های مورد استفاده در این مطالعات نمونه های انسانی یا گونه های جانوری مشابه انسان مانند موش یا خوکچه می باشد. نوع دیگر روش مورد استفاده نیز مطالعات غیر تجربی بوده که در دو دسته کلی مطالعات توصیفی و مطالعات تحلیلی جای می گیرند.

علوم پایه پزشکی:

علوم پایه پزشکی شامل گروهی از رشته های علوم پایه بر مبنای علوم زیستی، شیمی، فیزیک و ... است که در راستای به کارگیری در علوم پزشکی به دانشجویان رشته های پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی آموخته می شوند. هدف از آموزش دوره علوم پایه آشنایی با اصول پایه پزشکی از قبیل آشنایی با اناتومی بدن، اعمال فیزیولوژیک، اصول آسیب های بدن، روش های دفاعی در برابر عوامل بیماری زا پس از شناخت عوامل بیولوژیک بیماری زا و همچنین آموزش اصول و مسائل بهداشتی است. این مرحله، اولین دوره آموزشی بوده و به مدت دو سال و 20 واحد در هر ترم به دانشجویان ارائه می گردد. در پایان دوره آزمون علوم پایه به صورت قطب و دو بار در سال( ماه های اسفند و شهریور هر سال) برگزار می گردد و افرادی که حداقل 70 درصد نمره( 90-85 از 200) را کسب نمایند موفق به قبولی و ورود به دوره فیزیوپاتولوژی می گردند و هر دانشجو حداکثر دو بار مجاز به شرکت در آزمون می باشد. 5/2 درصد از رتبه های برتر کل کشور سهمیه استعداد های درخشان را کسب کرده و بدین طریق جواز شرکت در آزمون رزیدنتی را قبل از گذراندن دوره طرح یا سربازی را کسب می کنند که به این فرآیند اصطلاحا استریت شدن گفته می شود. دروسی که در دانشگاه های علوم پزشکی ایران در دوره علوم پایه ارائه می گردند به شرح ذیل می باشند:

کالبد شناسی، بافت شناسی، آناتومی، جنین شناسی، روان شناسی، بیوشیمی، تغذیه، میکروب شناسی، باکتری شناسی، ویروس شناسی، ایمنی شناسی، انگل شناسی، بهداشت و اپیدمیولوژی، فیزیولوژی، فیزیک پزشکی، پرتو شناسی تشخیصی، پزشکی هسته ای، رادیوبیولوژی، محافظت از پرتو، ژنتیک پزشکی و پاتولوژی، دروس عمومی معارف و سلامت دهان و جامعه   

سوالات علوم پایه پزشکی

از میان دروسی که ذکر گردید در مجموع 200 سوال طرح می گردد. یک چهارم سوالات(50 سوال) کشوری بوده و وظیفه طراحی  50 سوال بر عهده وزارت خانه می باشد. سوالات طراحی شده وزارت خانه در میان تمام دروس بوده و 150 سوال باقی مانده توسط قطب کشوری طراحی می گردد. به طور معمول از دروس آناتومی و فیزیولوژی تعداد سوالات بیشتری طراحی می گردد اما مشخص نمودن تعداد سوالات از هر یک از دروس آسان نبوده و به انتخاب واحد طراحی و آموزش قطب بستگی دارد.

رشته های علوم پزشکی

علوم پزشکی نیز همانند سایر علوم رشته های متعددی دارد. اغلب ما با برخی از این رشته ها تا حدودی آشنا هستیم. اما اجازه بدهید دوباره مروری بر رشته هایی که در دانشگاه های علوم پزشکی تدریس می شوند، داشته باشیم. در ذیل لیستی از رشته هایی که در مقاطع کارشناسی و دکتری عمومی آموخته می شوند بیان شده است:

رشته های علوم پزشکی

دکتری عمومی پزشکی:

پزشکی یکی از رشته های مهم جهان به شمار می رود که با هدف حفظ و ارتقا تندرستی، شناخت، تشخیص، درمان بیماری ها و بازتوانی آسیب دیدگان به کار گرفته می شود. از آن جایی که درد و بیماری از ابتدا همراه بشر بوده و از ابتدا انسان درصدد درمان و تسکین خود بوده است، بنابراین این رشته قدمت و تاریخچه طولانی دارد. پزشکی کنونی فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است و افراد مهمی چون بقراط،گالن، ابن سینا، رازی، پاستور و ... در روند شکل گیری آن تاثیر بسزایی داشته اند.

در حرفه پزشکی، پزشکان با استفاده از قضاوت بالینی بر مبنای شرح حال، معاینه فیزیکی، تهیه فهرست مشکلات، مشخص کردن تشخیص‌های افتراقی، بررسی‌ها (شامل آزمایش و تصویربرداری و …)، رسیدن به تشخیص به درمان می پردازند.

برای آموزش رشته پزشکی دانشجویان چهار دوره آموزشی شامل؛ علوم پایه، فیزیوپاتولوژی ( پیش بالینی)، کار آموزی و کار ورزی را سپری می کنند.

مرحله علوم پایه را پیش تر تبیین کردیم. مرحله دوم (نشانه شناسی) به مدت شش ماه است. در این مرحله دانشجو با توجه به آنکه دروس فیزیولوژی و پاتولوژی را فرا گرفته با تلفیق این دو، واكنش های بدن را در هنگام یك بیماری از زمان شروع تا انتهای آن دنبال كرده، سلسله توالی نشانه‌ های آشكار و ماهیت یكایك آنها را شناسایی می كند.

دوره كارآموزی (استاژری)

دوره کار آموزی یا همان استاژری شامل دو مجموعه درس های نظری و كار عملی است. در برنامه عملی، دانشجو بر بالین بیمار حضور داشته و با بررسی نشانه‌ های بیماری، با شرح حال گیری و معاینه فیزیکی و بالینی نوع بیماری را تشخیص داده، اقدام های درمانی لازم را فرا خواهد گرفت. در دوره كارآموزی استاد به طور خلاصه در مورد بیماران بستری در بخش، صحبت نموده و نحوه معاینه‌ ها و شرح حال گیری، كارهای تشخیصی و تا حدودی نسخه ‌نویسی را فرا می آموزند. برنامه زمانی کلاس های نظری و عملی نیز اغلب به طریق برگزاری کلاس های نظری بعد از ظهر و کلاس های عملی صبح برگزار می گردند. مدت زمان گذراندن كارآموزی بالینی 20 ماه و حداكثر 27 ماه بوده و  دوره‌ های داخلی، جراحی،‌ كودكان، زنان و زایمان، چشم، گوش و حلق و بینی، روان ‌پزشكی، رادیولوژی و پوست گذرانده می‌شود.

دوره كارورزی (انترنی)

از آنجایی که كارورزان پس از آموختن علوم پزشكی و گذراندن یك دوره كارآموزی بالینی در تمام بخش های بیمارستانی، به طور مستقیم با بیماران در تماس بوده و با انجام معاینه ‌های بالینی و دستور آزمایش های پاراكلینیك، اقدام به و در نهایت درمان بیماری می کند. این فعالیت ها همگی زیر نظر استادان و دستیاران مربوط صورت می‌گیرد.

فراگیران پس از گذراندن این دوره ها به مدت 7 سال به مدرک دکتری عمومی پزشکی MD نائل شده و می تواند پس از شرکت در آزمون های ورودی دوره های رزیدنتی و تخصص در 23 رشته: جراحی عمومی،‌ جراحی مغز و اعصاب، جراحی استخوان و مفاصل (ارتوپدی)، جراحی كلیه و مجاری ادراری تناسلی (ارولوژی)، بیماری های اعصاب، بیماری های داخلی، بیماری های عفونی و گرمسیری، بیماری های قلب و عروق، بیماری های كودكان، بی ‌هوشی، پزشكی اجتماعی، پزشكی هسته‌ای، آسیب‌شناسی (پاتولوژی)، پوست، پزشكی فیزیكی و توان‌بخشی، چشم‌پزشكی، پرتودرمانی (رادیوتراپی)، پرتوشناسی تشخیصی (رادیولوژی)، زنان و زایمان، روان ‌پزشكی، گوش و حلق و بینی، پزشكی قانونی و طب كار ادامه تحصیل دهند.

دکتری عمومی دندان پزشکی:

دندان پزشکی به عنوان علمی برای تامین سلامت دهان و دندان از جایگاه مهمی برخوردار است. زیبایی دندان ها و لبخند از عوامل مهم تاثیر گذار در سلامت جسمی و روحی و  روابط اجتماعی به شمار می رود. برخی اوقات بیماری های زمینه ای و همراه تولد در نوزادان، و یا بیماری های دیگر بر سلامت دهان و دندان تاثیر می گذارند. بنابراین به یاری این علم می‌توان بسیاری از بیماری ‌ها را در مراحل اولیه شناخت و از پیشرفت آن جلوگیری نمود.

آموزش دانشجویان فراگیر رشته دندان پزشکی به دو دوره 2 و 4 ساله تقسیم می گردد. در دوره اول به مدت دو سال دانشجویان به فراگیری دروس و واحد های علوم پایه مشابه رشته پزشکی مشغول بوده و دروسی از قبیل: بیوشیمی، آناتومی، بافت‌ شناسی، فیزیولوژی، ژنتیک، میکروب ‌شناسی، پاتولوژی و ایمنی‌ شناسی را فرا می گیرند.

پس از اتمام این دوره دو ساله، داوطلبین بایستی در آزمون علوم پایه که شرایط آن پیشتر بیان شد شرکت نموده و پس از کسب نمره قبولی وارد دوره دوم آموزشی خود شوند. این دوره تخصصی بوده و دروس اختصاصی در زمینه‌ی آسیب شناسی فک و دهان، ارتودنسی (مرتّب کردن دندان‌ها)، اندودنتیکس (درمان ریشه‌ی دندان)، پروتزهای ثابت و متحرّک (روکش دندان، دست دندان)، پریودنتولوژی (بیماری‌های لثه و جرم‌گیری)، ترمیمی (پر کردن دندان‌ها و زیبایی دندان)، بیماری‌ های دهان و دندان، انواع جراحی دندان (کشیدن دندان)، دهان و فک و صورت، دندانپزشکی کودکان و رادیولوژی دهان و فک و صورت (عکس‌ برداری از دندان‌ها) ارائه می گردد. دوره دوم همراه با شروع کارآموزی در بخش های بالینی است.

فارغ التحصیلان دوره عمومی دندانپزشکی با شرکت در آزمون های رزیدنتی و تخصصی می توانند در رشته هایی مانند:

  1. ارتودنتیکس (متخصص ارتودنسی) به مدت 3 سال مهارت های بیشتری در زمینه تصحیح روابط نامناسب فکی و دندانی، تنظیم و تصحیح روابط بین دندان ها و استخوان های سر و صورت و به طور کلی ناهنجاری های دندانی و فک و صورت به دست آورند.
  2. پاتولوژی فک و دهان و صورت (آسیب شناسی): به منظور کسب توانایی در بررسی نمونه های برداشته شده از ضایعات دهان، فک و صورت از لحاظ تشخیص انواع بدخیمی، سرطان و سایر ناهنجاری های بافتی
  3. اندودنتیکس (تخصص درمان ریشه دندان): درمان های پیچیده ریشه و یا جراحی هایی که معمولا از عهده توانایی های دندانپزشکان عمومی خارج است.
  4. پریودنتیکس (تخصص بیماریهای لثه و بافتهای نگه دارنده دندان): تشخیص بیماری های لثه، گذاشتن ایمپلنت، عملکرد و زیبایی ساختار لثه
  5. دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی: ترمیم و بازسازی دندان های طبیعی و تأمین زیبایی ظاهری دندان ها و 6. جراحی فک و دهان و صورت، 7. رشته دندانپزشکی کودکان و 8. تخصص پروتز های دندانی هم از سایر شاخه تخصصی رشته دندانپزشکی به شمار می آید.

دکتری حرفه ای داروسازی:

رشته دكترای عمومی یا حرفه ای داروسازی یکی از رشته های محبوب و پر طرفدار میان داوطلبان ورود به دانشگاه ها به حساب می آید. دانش موجود در این رشته برای رفع نيازهای مرتبط با ساخت، تامین، توزیع، تجویز و مصرف دارو به کار گرفته می شود.

همانند دکتری دندان پزشکی از دو دوره، یکی 2 ساله و دیگری 4 ساله تشکیل شده است.

مراحله اول همان دوره علوم پایه بوده و دانشجویان پس از گذراندن 180 واحد درسی در آزمون علوم پایه شرکت می نمایند. دروس های مهمی که سوال طرح می شود شامل: آناتومی، انگل شناسی، فیزیولوژی، میکروب و ایمنی شناسی و قسمت های مختلف علم شیمی از قبیل عمومی، تجزیه، آلی و بیوشیمی.

پس از اخذ جواز حضور در دوره دوم آموزشی به وسیله قبولی در آزمون علوم پایه، دانشجویان وارد بخش کار آموزی و کارورزی خواهند شد. عمده دروس اختصاصی مورد مطالعه در رابطه با دارو و دروس بر پایه شیمی می باشد.

از جمله دروس اختصاصی:

گیاه‌شناسی دارویی، اشکال‌ دارویی، تغذیه‌ و رژیم‌ درمانی، مواد خوراکی نظری، مدیریت‌ در داروسازی، درمان‌شناسی، اطلاعات‌ دارویی، شیمی دارویی، فارماکولوژی، فرآورده‌های دارویی بیولوژیکی، فیزیکال‌ فارماسی، روش‌های دستگاهی، سم ‌شناسی، بیوفارماسی، داروسازی صنعتی، کنترل‌ میکروبی دارویی، کارآموزی صنعت‌، زبان‌ تخصصی و مقدمات داروسازی. فراگیران علم دارو سازی دوره کارآموزی را در واحد های داروخانه شهری، بیمارستانی و صنعتی پشت سر می گذارند.

شاخه های تخصصی که دانشجویان تحصیلات تکمیلی امکان ادامه تحصیل دارند گرایش هایی از قبیل: کنترل دارو و فرآورده های آرایشی و بهداشتی، فارماسیوتیکس، سم شناسی، داروسازی سنتی، داروسازی هسته ای، اقتصاد و مدیریت دارو، فارماکوگنوزی، شیمی دارویی، داروسازی بالینی، نانو فناوری دارویی، شیمی مواد خوراکی و آب شناسی پزشکی، زیست مواد دارویی می باشد. این دوره قریب به 40 واحد بوده و پایان نامه سهم عمده ای از این 40 واحد را دارا می باشد.

علوم آزمایشگاهی:

فارغ التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی بعنوان عضو واحد تشخیص شروع به فعالیت می کنند. این تشخیص از طریق انالیز آزمایشگاهی خون و مایعات بدن انسان میسر خواهد شد.

دوره آموزشی به صورت یک دوره 4 چهارساله همراه با دروس تئوری و عملی(کار آموزی) خواهد بود. پس از اتمام این دوره فارغ التحصیلان با اخذ مدرک کارشناسی می توانند در آزمایشگاه های بالینی بیمارستانها و آزمایشگاه های مراکز بهداشتی و با بهره گیری دستگاه های الکترونیکی پیچیده و روش های متعدد آزمایشات مختلف در امر تشخیص به پزشکان و سایر کادر درمان یاری رسانند. همچنین دانش آموختگان می توانند در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در شاخه های بیوشیمی، خون شناسی، ایمنی شناسی، باکتری شناسی، میکروب شناسی ، انگل شناسی،  ویروس شناسی، قارچ شناسی، سم شناسی ، بیو تکنولوژی و... به ادامه تحصیل مشغول شوند.

تکنولوژی پرتو شناسی یا رادیولوژی:

رادیولوژی دانش تصویر برداری از اعضای مختلف بدن انسان است. متخصصان این رشته با تخصص در استفاده از انواع دستگاه های MR, CT scan، رادیوگرافی، سونوگرافی و ... بازوی دیگر امر تشخیص به شمار می آیند.

دوره آموزشی چهار ساله و مشابه رشته علوم ازمایشگاهی می باشد. دانشجویان مایل برای ادامه تحصیل می توانند در رشته های رشته مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)، رشته مهندسی پزشکی (زیست مواد)، اپیدمیولوژی، ارزیابی فناوری سلامت، انفورماتیک پزشکی، آمار زیستی، رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی، فناوری اطلاعات سلامت، علوم تشریحی، فیزیک پزشکی، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، نانوتکنولوژی پزشکی، زیست فناوری پزشکی به تحصیل بپردازند.

هوشبری:

دانش آموختگان رشته هوشبری یا بی هوشی به عنوان دستیار زیر نظر متخصص بیهوشی در یک بخش اتاق عمل مشغول به فعالیت می شوند.

دوره آموزشی 4 ساله بوده و دانشجویان 16 واحد کارآموزی در بیمارستان ها و واحد اتاق عمل پشت سر خواهند گذاشت. تحصیلات تکمیلی در مقطع کارشناسی ارشد در رشته هاي پرستاري، آناتومي، فيزيولوژي و ديگر زير شاخه هاي علوم پزشكي میسر است ولی این رشته تحصیلات تکمیلی در مقطع دکتری را ندارد.

كاردان ها یا کارشناسان هوشبري به طور اجازه امر هوشبری را نداشته و موسسات و بيمارستان ها حق ندارند آنان را مستقلاً بكار گمارند. از جمله دروس مورد مطالعه به موارد زیر اشاره می گردد:

جمعيت شناسي، آناتومي، اصطلاحات هوشبري، اصول پرستاري، اصول مراقبت هاي ويژه، بيماري شناسي، رفتار در اتاق عمل، روش احياء قلبي و ريوي، روش بي هوشي 1و 2 و 3 و 4 ، فورماکولوژي 1 و 2 ، فيزيولوژي 1و 2 ، فيزيک، کارآموزي در عرصه، معرفي بيمار ، ميکروب شناسي

پرستاری:

پرستاری یکی از رکن های اصلی خدمت و درمان به بیماران از منظر نقش مراقبت از بیمار، انجام کار پانسمان و تزریقات، نقش آموزش دهنده به افراد جهت رفع نیاز های یادگیری آنها در زمینه مراقبت از بیمار، نقش هماهنگ کننده و ارتباط دهنده بیمار و پزشک و...مواردی از این دست، به شمار می آید.

دوره کارشناسی پرستاری نیز 4 ساله بوده و دروس پایه ای همچون: انگل شناسی، میکروب شناسی، بیوشیمی، ایمونولوژی و فیزیولوژی تشریح آموزش داده می شود. دروس تخصصی نیز شامل: پرستاری بهداشت، پرستاری بهداشت جامعه، پرستاری مادران و نوزادان، بیماری های داخلی، بیماری ها و پرستاری های مربوط، اخلاق پرستاری و پرستاری در فوریت ها می باشد.

فارغ التحصیلان در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش های: روان پرستاری، پرستاری ویژه، بهداشت، مدیریت، داخلی جراحی، اطفال کسب علم می نمایند.

گرایش های مقطع دکترا موارد زیر را شامل می شود:

آناتومی، بافت شناسی، اپیدمیولوژی، آموزش پزشکی

همچنین پرستاران با توجه به تحصیلات و سابقه کاری در پست های مختلف بیمارستانی همچون سرپرستار، پرستار شیفت، سوپروایزر بالینی، سوپروایزر کنترل عفونت، ریاست پرستاری و سوپروایزر آموزشی مشغول به کار شوند.

مامایی:

وظایف محوله بر عهده ماما ها شامل انجام مشاوره در دوران قبل، حین و پس از بارداری به مادران، مراقبت از مادران در دوران بارداری، نظارت، مراقبت و ارائه خدمت در زمان زایمان و بعد از زایمان، آموزش به دختران در دوران بلوغ و بعد از آن و ... می باشد.

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد دو گرایش‌ بهداشت‌ مادر و کودک‌ و گرایش‌ آموزش‌ مامایی‌ می‌باشد. همچنین امکان ادامه تحصیل در سایر رشته ها مانند  فیزیولوژی‌، آناتومی‌ و آموزش‌ بهداشت‌ وجود دارد.

دوره آموزشی نیز مانند به صورت 135 واحد نظری و عملی است که واحد های عملی در بخش‌ یا درمانگاه ها و زایشگاه ها با سرپرستی‌ مربی‌ به‌ طور مقطعی‌ همزمان‌ با گذراندن‌ واحد نظری‌ ارائه‌ می‌گردد.

تکنسین اتاق عمل:

فارغ التحصیلان این رشته به عنوان عضوی از تیم جراحی با تکیه بر دانش و مهارت خود در رابطه با اصول جدید اتاق عمل و تکنولوژی های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی و مراقبت و کمک به اداره بیمار به ایفای نقش می پردازد.

تکنیک اتاق عمل عمومی، فن پرستاری، فیزیولوژی، تشریح، شیمی آلی و بیوشیمی، بهداشت فردی و همگانی، انگل‌شناسی و میکروب شناسی، داروشناسی عمومی و تخصصی، جراحی عمومی و تخصصی، اصطلاحات پزشکی و اصطلاحات رایج در اتاق عمل، کارآموزی عمومی، جراحی زنان و زایمان، بیماری های داخلی، آسیب شناسی، فیزیک پزشکی و کاربرد آن در اتاق عمل، خون‌شناسی و انتقال خون، بیهوشی، روش های احیاء قلبی و ریوی، روانشناسی، کارآموزی در عرصه از جمله دروس مورد مطالعه در مقطع کارشناسی می باشد.

مهندسی بهداشت محیط:

همانگونه که از نام این رشته پیداست مهندسی بهداشت محیط بر جنبه های بهداشتی و انسانی محیط زیست تمرکز دارد. مسایلی نظیر بهداشت آب، تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب، آلودگی هوا، مواد زائد جامد، بهداشت پرتو و غیره در دو بعد سلامتی انسان و رفاه فردی و اجتماعی او، تأمین‌ آب‌ آشامیدنی‌ سالم‌، دفع‌ صحیح‌ زباله‌، بهسازی‌ اماکن‌ عمومی‌، مبارزه‌ با حشرات‌ و ناقلین‌ بیماری از جمله مسائل مهم مورد بررسی در این رشته است.

مدت دوره آموزشی کارشناسی 4 ساله بوده و فارغ التحصیلان کارشناسی مهندسی بهداشت محیط می توانند در رشته های زیر در مقطع ارشد ادامه تحصیل دهند:

آمار زیستی، اپیدمیولوژی، بهداشت و ایمنی مواد غذایی، حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، سم شناسی، مهندسی بهداشت حرفه ای، اکولوژی انسانی، ایمنی و محیط زیست(hse)، سم شناسی محیط، مدیریت پسماند

مهندسی بهداشت حرفه ای:

این دانش در پی آن است که با شناسائی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان آور موجود در محیط کار به همراه یکسری مراقبت های بهداشتی درمانی، محیط کار سالم تر ایجاد نموده و سلامت نیروی کار را حفظ کند.

مانند سایر رشته ها دوره اموزشی 4 سال همراه دروس نظری و عملی می باشد. در مقاطع تحصیلات تکمیلی معمولاً در تخصص ‌های ویژه‌ای کار می‌کنند. از قبیل مهندسی ایمنی و ارزیابی ریسک، مهندسی آکوستیک ،مهندسی روشنایی، تهویه صنعتی و ...

فیزیوتراپی:

رشته فیزیوتراپی یکی از محبوب ترین رشته های توان بخشی است. در این رشته به وسیله مجموعه اقداماتی در صدد آن است که يک فرد معلول يا بيمار را از نظر جسمي - رواني - اجتماعي به حداکثر توانائي و استقلال خويش برساند. این اقدامات شامل  استفاده‌ از يک‌ سري‌ وسايل‌ مثل‌ ابزارهاي‌ الکترونيکي‌ و حرکات‌ ورزشي‌ در جهت‌ رفع‌ معلوليت‌ و افزايش‌ کارآيي‌ عضلات‌ و اعصاب‌ می باشد.

طول دوره کارشناسي در اين رشته ۴ سال مي‌باشد. استفاده از کره، نور، الکتريسيته، آب، ليزر و حرکات مکانيکي ابزار يک فيزيوتراپ است. اين رشته نحوه استفاده از اين ابزار را براي بهبود بيمار آموزش مي‌دهد.

گرایشات در مقطع کارشناسی ارشد: فیزیوتراپی، فیزیولوژی، فیزیوتراپی ورزشی، مدیریت توانبخشی، علوم تشریحی، سلامت سالمندی، ارگونومی، فیزیک پزشکی و در مقطع دکتری علاوه بر موارد فوق:  بیولوژی تولید مثل، سالمند شناسی، علوم بیومدیکال مقایسه ای، علوم اعصاب، علوم سلولی کاربردی، مشاوره توانبخشی، مهندسی بافت، نانوفناوری پزشکی، کار درمانی، پزشکی مولکولی و ... می باشد.

علوم تغذیه:

مبنای رشته علوم تغذیه رژیم‌ درمانی‌، اصول‌ علم‌ تغذیه‌، ارزش‌ مواد غذایی‌ و نحوه‌ تغذیه‌ مناسب‌ برای‌ حفظ‌ سلامت‌ بدن‌ است. به وسیله این دانش می توان فرآیندی‌ که روی‌ مواد غذایی‌ خورده‌ شده‌ انجام‌ می‌گیرد تا جذب‌ یا دفع‌ شود را بررسی نمود و در صورت نیاز رژیم‌ درمانی‌ خاص را مشخص‌ نمود.

این‌ رشته‌ دارای‌ دو شاخه‌ عمده‌ است‌ که‌ عبارتند از :

الف‌) تغذیه‌ گروه‌های‌ مختلف‌ جامعه‌ مانند سالمندان‌، معلولین‌ و کودکان‌ و نوجوانان‌.

ب‌) تغذیه‌ بالینی‌ که‌ شامل‌ تغذیه‌ و مشاوره‌ غذایی‌ بیماران‌ بستری‌ و سرپایی‌ می‌شود.

دروس مختلفی که آموخته می شود بر حسب دروس پایه، اصلی و تخصصی به روش ذیل تقسیم بندی می شوند:

دروس پایه:

زیست‌شناسی‌، روانشناسی‌، جامعه‌شناسی‌، شیمی‌ عمومی‌، فیزیک‌، فیزیولوژی‌، تشریح‌ تئوری‌، تشریح‌ فیزیولوژی‌ عملی‌، میکروب ‌شناسی‌، شیمی‌ آلی‌، آمار حیاتی‌، بیو شیمی‌ مقدماتی‌، میکروب ‌شناسی‌ مواد غذایی‌.

دروس‌ اصلی‌:

اصول‌ اپید میولوژی‌، تغذیه‌ اساسی‌، بهداشت‌ و مسمومیت ‌های‌ غذایی‌، مدیریت‌ بخش‌ غذایی‌، نقش‌ تغذیه‌ در خدمات‌ بهداشتی‌، فیزیولوژی‌ تغذیه‌، زبان‌ اختصاصی‌، بیوشیمی‌ متابولیسم‌، اصول‌ و روش‌ های‌ نگهداری‌ مواد غذایی‌، شیمی‌ مواد غذایی‌، اصطلاحات‌ پزشکی‌ و بیمارستانی‌، اقتصاد غذا و برنامه‌ریزی و بهداشت‌ عمومی‌.

دروس‌ تخصصی‌:

بیماری ‌های‌ ناشی‌ از سوءتغذیه‌ و اپید میولوژی‌، تنظیم‌ برنامه‌ غذایی‌، تغذیه‌ گروه‌ های‌ ویژه‌، رژیم‌ درمانی‌، بررسی‌ وضع‌ تغذیه‌، آموزش‌ تغذیه‌، تأثیر فرآیند بر ارزش‌ غذا، تغذیه‌ دوران ‌های‌ مختلف‌، سمینار، اکولوژی‌ تغذیه‌ و دوره کارآموزی.

فناوری اطلاعات سلامت:

تصدي و مديريت بخش فناوري اطلاعات سلامت در كليه موسسات ارائه خدمات بهداشتي و درماني بر عهده دانش آموختگان رشته فناوری اطلاعات سلامت می باشد. بدین منظور با بکارگیری فناوري اطلاعات در زمينه ايجاد و اداره سيستم هاي اطلاعات سلامت فعالیت خواهند نمود.

شاخه های ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری: ارزیابی فناوری سلامت، اقتصاد بهداشت، انفورماتیک پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، زیست فناوری پزشکی و ... می باشد.

تعداد کل واحد 128 واحد، دروس کارآموزی 16 واحد  سایر دروس نظری 112 می باشد.

مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی:

دانش آموختگان این رشته وظایف محوله بر عهده یک مدیر اعم از برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی، رهبری، کنترل و... را در عرصه بهداشت و درمان را ارائه می دهند. در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته در زمینه های مدیریت امور اجرایی بیمارستان، مدیر امور اداری مراکز و سازمان های وابسته به وزارت بهداشت، مدیریت بیمارستان، عضو هیات علمی دانشگاه ها، مدیریت منابع انسانی سازمان ها و نهاد های زیربط وزارت بهداشت می توانند به فعالیت بپردازند.

از رشته های مهمی که در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری می توان ادامه تحصیل داد: آموزش پزشکی، اپیدمیولوژی، انفورماتیک پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت،  مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، آمار زیستی، سلامت و ترافیک،  اقتصاد بهداشت، کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، اقتصاد بهداشت، آموزش بهداشت، سلامت سالمندی، مدیریت توان‌بخشی

واقعیت این است که جنبه ها و ابعاد مختلفی که در این بخش از دانش وجود دارد بسیار گسترده بوده و قلم و نوشتار در تشریح و توصیف تمامی ابعاد آن قاصر است. در این  مقاله سعی شد تا به حیطه های مهم و اساسی علوم پزشکی اشاره هایی گردد، همانطور که بیان شد موضوعات و ابعاد این رشته بسیار گسترده بوده لذا تا این حد اکتفا نموده و در مقالات بعدی به تبیین موضوعات جدیدی خواهیم پرداخت.

صفحه 1 از 487 1 2 487
Situs Togel 4D Bo Togel Bandar Togel Deposit Pulsa hondatoto Agen Togel Deposit Ovo Togel Bet 100 Perak Bandar Togel Terbesar Toto Togel Bandar Togel Daftar Bandar Togel Terbesar agen togel deposit ovo situs togel 4d Slot Bonus 100 Situs Judi Slot Terbaik Link Slot Gacor Dingdong Togel Slot Deposit Pulsa Situs Slot Judi Online Agen Slot Online BO Togel 5 Bandar Togel Terpercaya Agen Togel Bet 100 Perak Toto Togel Agen Togel Resmi Bandar Togel Deposit Pulsa Dingdong Togel Situs Togel Terbesar Bandar Darat Togel Togel Toto Online Togel Singapore BO Togel Bet 100 Perak Agen Togel Deposit Pulsa Situs Bandar Togel Hadiah 4D 10 Juta 10 Situs Togel Terpercaya 5 Bandar Togel Terpercaya Situs Slot Deposit Pulsa Agen Slot Online Togel Hari Akun Slot Bet Game Situs Judi Slot Situs Judi Slot Resmi Game Slot Slot Game Bonus New Member 100 Agen Togel terpercaya 10 Situs Togel Terpercaya Agen Togel Online Agen Togel Singapore Togel Toto Macau Situs Togel Terpercaya 10 Situs Togel Terpercaya Situs Bandar Judi Togel Situs Togel BRI Online 24 Jam situs togel dan slot SITUS TOGEL DEPOSIT VIA DANA situs togel terbaik 5 bandar togel terpercaya bandar togel hadiah 4d 10 juta terpercaya BANDAR TOGEL HADIAH 4D 10 JUTA Situs Slot Bet 100 Perak situs bandar togel terpercaya Bandar Togel Deposit Pulsa Situs Slot Situs Slot deposit Pulsa Agen Slot Dan Togel Toto Slot Bandar Togel Hadiah 4D 10 Juta Situs Togel Online Situs Slot Togel Terlengkap Agen Slot BO Togel Agen Togel Online Situs Bandar Togel Dan Slot Situs Togel Togel Deposit Pulsa Slot Gacor Bandar Togel Lengkap Situs Slot 5 Bandar Togel Terpercaya Bo Togel dan Slot Toto Togel Judi togel Togel Hadiah 2D 100rb Bandar Togel Dan Slot Togel Bet 100 Lotre Togel bandar darat togel 5 bandar togel terpercaya Situs Togel Terpercaya bandar judi terpercaya Bandar Togel Terbesar Bandar Togel Online bandar togel bandar togel terpercaya hadiah terbesar judi togel bandar togel terbesar situs judi online bandar togel terbesar Togel Online Bandar Togel Bolak Balik Dibayar Bandar Togel Lengkap situs togel Bandar Togel Togel Hadiah 4d Terbesar bandar togel hadiah terbesar Bandar Togel Hadiah 4d Terbesar judi togel Togel Online Terbaik Situs Togel Terbesar Bandar Lotre Togel Togel Kamboja Dingdong Togel Bandar Togel Terbesar dan Terpercaya Bandar Togel Terpercaya Daftar Bandar Togel Togel Deposit Via Dana 5 Bandar togel terpercaya agen togel terpercaya slot online Situs Bonus New Member Slot Gacor 10 Situs Bandar Togel Slot Online Agen Slot Online Agen Togel Lengkap Bandar Togel Hadiah 4d 10 Juta Slot Resmi Bo Togel Situs Togel Terpercaya 5 Bandar Togel Terpercaya Agen Bo Togel Bandar Togel Slot Pragmatic Judi Slot Pragmatic agen togel online Agen Togel Terpercaya toto togel 5 Bandar Togel Terpercaya Bandar Togel Terpercaya Bandar Togel Online Situs Togel Resmi Agen Slot Judi Slot Online 10 Situs Togel Terpercaya Slot Pulsa Tanpa Potongan Situs Slot Gacor Bo Togel Togel deposit pulsa Agen Judi Slot Online Terpercaya Situs Slot Gacor Mesin Slot Bandar Togel dan Slot Agen Judi Slot Pragmatic Slot Online Via Dana Link Slot Gacor Situs Game Slot Online SITUS SLOT ONLINE GAME SLOT Agen Togel Terpercaya Bandar Togel Slot Bandar Togel dan Slot Bandar Togel Terpercaya Hadiah 4d 10 Juta Bo Togel Bandar Togel Deposit Pulsa Bandar Togel Terpercaya Bandar Togel Hadiah 2d 100rb Slot Pragmatic 5 Bandar Togel Terpercaya Bandar Darat Togel Bandar Togel Dan Slot Bandar Togel Hadiah 2d 100rb Bandar Togel Hadiah Terbesar Bandar Togel Lengkap Bandar Togel Online Bandar Togel Terbesar Daftar Bandar Togel Tertua Agen Slot Bonus 100 Agen Togel Mesin Slot BANDAR TOGEL HADIAH 2D 100RB Bandar Togel 77 TOTO SLOT 5 Bandar Togel Terpercaya 5 Bandar Togel Terpercaya 2022 Situs Judi Slot Terbaik Bandar Darat Togel Bandar Lotre Togel Bandar Togel Bet 100 Rupiah Bandar Togel Bet 100 Bandar Togel Hadiah 4d 10 Juta Terpercaya BANDAR TOGEL HADIAH 4D 10 JUTA Bandar Togel Terpercaya BANDAR TOGEL TERPERCAYA HADIAH TERBESAR Bandar Togel Terbesar BANDAR TOGEL LENGKAP Bandar Togel Hadiah Full Togel Online Bandar Togel Resmi Bandar Togel Terbaik Bandar Togel Terbesar Situs Slot Online Bandar Judi Slot Online BANDAR JUDI SLOT ONLINE BANDAR TOGEL TERPERCAYA KUMPULAN SITUS JUDI SLOT 4D Situs Bandar Togel Hadiah 4d 10 Juta LINK BANDAR SLOT TERPERCAYA Daftar Bandar Togel Terbesar Dan Terpercaya Daftar Bandar Togel Tertua Dingdong Togel Daftar Situs Judi Slot Online BANDAR TOGEL TERPERCAYA AGEN JUDI SLOT ONLINE TERPERCAYA DAFTAR JUDI SLOT ONLINE Slot Pragmatic BO JUDI SLOT ONLINE DAFTAR SITUS SLOT GACOR Nama Nama Situs Judi Slot Online Terpercaya Togel China Bandar Judi Slot Online SITUS JUDI SLOT DEPOSIT PULSA Situs Slot Deposit Pulsa Togel Kamboja Agen Togel Resmi AGEN SLOT ONLINE Slot Bonus New Member 100 LINK BO TERPERCAYA SITUS SLOT GACOR Slot Gacor Agen Judi Slot Online Resmi DAFTAR NAMA NAMA SITUS JUDI SLOT ONLINE DAFTAR SITUS JUDI SLOT ONLINE AGEN TOGEL RESMI DEPOSIT PULSA Toto Slot Agen Judi Slot Gacor SLOT ONLINE KUMPULAN NAMA SITUS SLOT ONLINE TERPERCAYA Bandar Togel dan Slot GAME SLOT ONLINE Togel Bandar Darat BANDAR TOGEL TERBESAR TOGEL HADIAH PRIZE 123 BANDAR TOGEL TERPERCAYA Agen Slot Online Situs Slot Deposit Pulsa Situs Judi Online Situs Slot Online Situs Judi Togel Situs Judi Slot Online Terpercaya 5 Bandar Togel Terpercaya Toto Slot Agen Judi Slot Online Situs Slot Terbaru Togel Deposit Pulsa Slot Online Situs Judi Slot Online Terpercaya Slot Pragmatic Bandar Togel Bet 100 Perak Situs Slot Situs Judi Slot Online Slot Online Terbaik dan Terpercaya Game Slot Agen Slot Pulsa Slot Gacor Agen slot dan Togel Agen Judi Slot Online Terpercaya Togel dan Slot Agen Togel Agen Judi Slot Online24Jam Slot Gacor Judi Online Judi Slot Online Bo Togel Slot Online Sultanplay Situs Judi Slot Online Situs Mpo Situs Togel Online Agen Judi Slot Online Situs Togel dan Slot Online 10 Situs Togel Terpercaya 10 SITUS TOGEL TERPERCAYA Slot Online Terpercaya Joker Slot Bandar Togel Dan Slot Bandar Togel Hadiah Full Bandar Togel Hadiah Terbesar Bandar Togel BANDAR TOGEL TERPERCAYA Akun Togel Resmi Togel Macau Togel Kamboja Togel Singapura Toto Macau Nama Nama Situs Slot Online Bandar Togel Kamboja Bandar Togel Terpercaya Togel Hadiah 4d 10 Juta Terpercaya Agen Slot Agen Judi togel Resmi Situs Togel Terpercaya Situs Togel Terbesar Bandar Toto Terpercaya Agen Slot Gacor Togel Hongkong Judi Slot Online Hondatoto Ojktoto agen slot agen togel resmi togel online agen togel terpercaya agen togel slot online bandar togel situs slot bandar togel online judi slot agen bandar togel agen togel situs judi slot slot online 5 bandar togel terpercaya bo togel terbesar agen slot judi togel online agen togel terpercaya situs togel terpercaya slot online bo togel slot online bo togel bo togel agen togel online agen togel online bo togel deposit via pulsa bet 100 tanpa potongan agen togel terpercaya https://www.cansbar.com/cgi-bin/ toto slot bo togel bo togel idn slot bo togel judi togel online slot gacor https://www.veracruzanos.info/wp-admin/js/widgets/ murah slot situs judi slot situs togel resmi daftar bandar togel tertua slot togel agen togel resmi aman https://www.la-hunaudaye.com/wp-includes/pomo/ situs togel resmi bo togel situs slot situs slot nama toto togel togel online bandar togel terpercaya 10 situs togel terpercaya https://wegotpowerfilms.com/music/img/ judi slot online situs slot gacor situs agen toto togel resmi situs slot online terbaik 5 bandar togel terpercaya situs slot daftar togel bandar togel lengkap agen slot dan togel terpercaya bandar slot terpercaya dingdong togel agen judi togel situs togel situs judi slot situs togel bandar togel situs togel terpercaya bo togel hadiah terbesar togel 100 perak bo togel terpercaya seratus bandar togel togel 100 situs judi slot online togel hongkong togel sdy situs togel situs toto slot 4d terpercaya bandar togel terbaik togel singapore situs togel terbaik agen togel resmi situs judi slot online bandar togel hadiah 4d terbesar situs slot deposit pulsa agen judi slot online agen judi slot gacor online situs judi slot online togel macau togel macau nama situs togel terpercaya situs bo togel togel kamboja slot mpo situs judi slot terbaik bo judi slot online bandar togel hadiah 4d 10 juta daftar bandar togel terbesar dan terpercaya situs togel terpercaya agen judi slot Duta Jav bo togel situs slot online situs judi slot terbaik agen togel terpercaya situs togel online toto togel lengkap agen slot deposit pulsa tanpa potongan situs togel terbesar dan terpercaya agen togel terpercaya daftar togel toto online agen judi slot gacor online agen slot deposit pulsa tanpa potongan situs bandar togel lengkap situs togel terpercaya daftar togel toto online toto togel lengkap situs togel online bandar togel hadiah 4d 10 juta toto togel slot hoki agen slot dan togel terpercaya situs togel online terbesar agen slot dan togel terpercaya toto togel lengkap agen togel hadiah 2d 100rb bandar togel terpercaya togel wap dingdong togel daftar agen judi slot online situs judi slot online agen judi slot gacor online togel sdy togel hadiah 2d 100rb 5 bandar togel terpecaya daftar bandar togel terbesar dan terpercaya togel hadiah 2d 100rb 5 bandar togel terpercaya daftar bandar togel terbesar dan terpercaya situs bandar togel togel online 10 situs togel terpercaya 5 bandar togel terpercaya situs bandar togel terpercaya situs judi online agen slot gacor bandar togel terpercaya bandar togel terpercaya bandar darat togel judi togel online judi togel online situs bandar togel terpercaya daftar bandar togel resmi bandar togel terpercaya toto togel onilne bandar togel terbesar dan resmi agen togel terpercaya agen togel online situs agen togel agen togel terpercaya judi togel online agen judi slot online situs judi slot online terbaru agen togel online daftar bandar togel terbesar dan terpercaya bandar togel terpercaya hadiah terbesar