مهندسی شیمی

از سوی سازمان علمی - فرهنگی ملل متحد (یونسکو) و اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی (آیوپاک)، سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان سال جهانی شیمی، (International Year of Chemistry 2011) نامیده شده‌است. سال جهانی شیمی با هدف بزرگداشت دستاوردهای دانش بنیادین شیمی و نقش متقابل این دانش و انسان در نظر گرفته شده‌است. یکی از زیرشاخه های علم شیمی که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و خواهان فراوانی دارد، رشته مهندسی شیمی است. پس باهم بررسی کنیم که این رشته چیست و چرا دانش آموزان رشته ریاضی فیزیک برای قبولی در این رشته با یکدیگر رقابت می‌کنند.

آشنایی با رشته مهندسی شیمی

مهندسی شیمی یا (Chemical engineering) یکی از شاخه های علوم مهندسی درگیر با طراحی، ساخت و بهره ‌برداری از فرایندها است. مهندسان علوم شیمی بر روی سه حیطه: اختلاط، مهندسی واکنش و جداسازی به مطالعه می‌پردازند. این حیطه فعالیت ها با به کارگیری ریاضیات، فیزیک، شیمی و اقتصاد در صنایع شیمیایی یعنی آن دسته از صنایعی که با استفاده از تغییرات شیمیایی و فیزیکی یا بیولوژیک، مواد خام به محصولات با ارزش صنعتی تبدیل می‌شوند، در ارتباط هستند.

انجمن مهندسی شیمی آمریکا (AIChE) تعریف دقیق تری از مهندسی شیمی ارائه می‌دهد: کاربرد اصول علوم فیزیکی همراه با مبانی اقتصادی و روابط انسانی در زمینه هایی که مستقیما به فرایندها و دستگاه هایی که در آنها ماده به منظور تغییری در حالت یا مقدار انرژی و یا ترکیبش تحت عمل قرار گرفته باشد.

به مجموع فرآیندهایی از قبیل: تقطیر، استخراج و ... که توسط مهندسان شیمی به کار گرفته می‌شود عملیات واحد نامیده می‌شود. عملیات واحد شامل عملیات انتقال جرم، انتقال حرارت و انتقال اندازه حرکت هستند که برای سنتز یا جداسازی شیمیایی به کار می‌روند.

مهندسان شیمی با تکیه بر سه قانون اساسی فیزیک: اصل بقای جرم، اصل بقای انرژی و اصل بقای اندازه حرکت و با بهره گیری اصول ترمودینامیک، سینتیک واکنش و پدیده‌های انتقال به طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی اقدام می‌کنند.

فعالیت های مهندسی شیمی، گستره ای فراتر از تولید مواد اولیه پایه بوده به توسعه و تولید محصولات در صنایع مختلفی مانند صنایع: پالایشگاهی، پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ، صنایع غذایی، صنایع داروئی و تجهیزات پزشکی، صنایع سلولزی، صنایع پلیمر، صنایع شیمیایی معدنی هوافضا، خودروسازی، صنایع الکترونیک و صنایع نظامی می‌پردازد.

توجه داشته باشید که رشته مهندسی شیمی با رشته شیمی که متقاضیان رشته تجربی نیز می‌توانند به ادامه تحصیل در آن بپردازند، متفاوت است. به عبارت دیگر همانطور که بیان شد، یک مهندس شیمی با استفاده از موازنه جرم، موازنه انرژی و موازنه اندازه حرکت برای طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی از قبیل واحدهای یک پالایشگاه پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ و... اقدام می‌کند، درحالی که یک شیمیست (chemist) بیشتر با آزمایشگاه سروکار دارد و درحوزه علم و تحقیق فعالیت دارد.

تاریخچه مهندسی شیمی در ایران و جهان

مهندسی شیمی به عنوان یک دانش سامان یافته و روشمند، عمری کمی بیشتر از صد سال دارد. پیش از انقلاب صنعتی در سده ۱۸ میلادی، شیمی در صنعت بیشتر به صورت تولیدات دسته‌ای یا (Batch production) بود. اولین مدرس در زمینه مهندسی شیمی پروفسور نورتون بود که در سال ۱۸۸۱ در دانشگاه MIT و در دانشکده مکانیک به تدریس شیمی صنعتی پرداخت. در آن دوران به دلیل توسعه صنایع شیمیایی و فقدان نیروی انسانی متخصص لازم و همچنین ناهماهنگی میان مهندسان فیزیک و شیمی‌دانان، ساخت و بهره برداری از فرآیندهای شیمیایی با مشکل روبرو شده بود. بنابراین تربیت نیروی انسانی که بتواند با بهره گیری اصول و تئوری های شیمیایی و علوم آزمایشگاهی و اطلاعات فنی و تجربه طراحی صنعتی، به طراحی و نظارت بر ساخت فرایندهای شیمیایی و صنایع شیمیایی بپردازد و به عبارت دیگر علم فیزیک و شیمی را به یکدیگر پیوند زند بیش از پیش احساس شد.

همانطور که اشاره شد، متخصصان در آن دوران یا شیمی‌دان‌ هایی بودندکه از تئوری‌ های شیمیایی و علوم آزمایشگاهی آگاهی داشته، ولی اطّلاعات فنّی و تجارب کافی از طراحی صنعتی نداشتند و یا مهندسان مکانیکی بودند که تجربه طرّاحی صنعتی داشتند، ولی اطّلاعات کافی از فرایند های شیمیایی را نداشتند.

بنابراین رشته‌ای جدید  با نام «شیمی صنعتی» یا «صنایع شیمیایی» در دانشگاه‌ها تدریس شد. با پیشرفت صنایع و اختراع تجهیزات و  تکنولوژی های جدید، دوره ‌هایی با نام «مهندسی شیمی مدرن» در دانشگاه‌ ها پایه‌گذاری شدند. توسعه صنایع شیمیایی نیاز به مهندسان شیمی را افزایش داد از این رو، دانشگاه‌ها به تأسیس دانشکده مهندسی شیمی به صورت مجزّا و جدا از رشته ‌های شیمی و مکانیک اقدام کردند.

در ایران نیز اولین دانشکده مهندسی شیمی در سال 1314 در دانشگاه علم و صنعت ایران تاسیس شد. مدرسه صنعتی ایران و آلمان که پس از جنگ جهانی اول به عنوان غرامت جنگی به ایران واگذار شده بود، دانشگاه علم و صنعت ایران نام گرفت. در این دانشگاه در هر یک از رشته‌های مهندسی شیمی، برق و ماشین حدود بیست دانشجو پذیرفته می‌شدند. دانش آموختگان مدرسه صنعتی ایران پس از یک دوره تحصیلی دو ساله «مهندس شیمی» نامیده می‌شدند. در سال ۱۳۱۳ و پس از تاسیس دانشگاه تهران، رشته مهندسی شیمی یکی از رشته‌های ارائه شده در دانشکده فنّی بود. در سال ۱۳۳۶ دانشگاه پلی تکنیک تهران تاسیس شد که بعدها دانشگاه صنعتی امیرکبیر نامیده شد و در رشته مهندسی شیمی و برای یک دوره چهار ساله دانشجو می‌پذیرفت.

دروسی که در آن دوران در این دو دانشگاه به دانشجویان رشته مهندسی شیمی تدریس می‌شد، دروس ویژه مهندسی شیمی «تقطیر»، «جذب» و «ترمودینامیک» بود و هنوز درس‌هایی مانند «انتقال حرارت»، «انتقال جرم» و «طراحی رآکتور» در سرفصل دروس گنجانده نشده بودند. در سال ۱۳۴۵ «دانشگاه صنعتی شریف» (صنعتی آریا مهر سابق) این رشته را در مقطع کارشناسی راه اندازی کرد. دوره کارشناسی ارشد و در برخی دانشگاه‌ها نیز دوره دکتری مهندسی شیمی راه اندازی شد.

گرایش های رشته مهندسی شیمی

دانشجویان رشته مهندسی شیمی که یکی از زیرشاخه های رشته ریاضی و فیزیک می‌باشد در مقطع کارشناسی به مدت چهارسال و 8 نیمسال تحصیلی، به فراگیری علم مهندسی در شیمی می‌پردازند. علاقمندان این رشته در مجموع 140 واحد درسی شامل: 20 واحد درسی عمومی، 46 واحد درسی دروس پایه، 55 واحد درسی دروس اختصاصی، 19واحد درسی دروس انتخابی و 2 واحد کارآموزی را پشت سرمی‌گذارند.

از دروس اصلی که به مهندسان مقطع کارشناسی تدریس می‌شود می‌توان به دروسی از قبیل: موازنه انرژی و مواد، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، انتقال جرم، طرّاحی رآکتورهای شیمیایی، کنترل فرایند، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، ترمودینامیک و عملیات واحد اشاره کرد. دروس اختصاصی نیز متناسب با گرایش انتخاب شده توسط دانشجو متفاوت خواهد بود.

دانشجویان پس از گذارندن دوسال از شروع تحصیل خود، با توجه به سابقه تحصیلی گرایش مدنظر خود را در یکی از گرایشات:

پالایش: دانش تبدیل نفت خام به فرآورده های نفتی،

پتروشیمی: دانش تبدیل شاخه ای از فراورده های نفتی به فرآورده های غیر نفتی (پلیمرهای خام و محصولات پتروشیمی)،

پلیمر: دانش تبدیل پلیمرهای خام (PVC,PP,PE) به پلیمرهای صنعتی (لاستیک، چسب، رنگ و ...)،

صنایع گاز: دانش تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف (شامل عملیات استخراج، پالایش، انتقال و ...)،

صنایع غذایی: دانش تبدیل مواد غذایی به محصولات غذایی مغذی‌تر و با طعم بهتر،

طراحی فرایندهای صنعت نفت: مسائل مربوط به صنایع نفت و بهره برداری: اکتشاف نفت، حفاری، مخازن هیروکربنی و ...  انتخاب می‌کنند.

دانشجویان متقاضی تحصیلات تکمیلی‌ در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز می‌توانند آموزش ببینند. دوره كارشناسی ارشد مهندسی شیمی نیز مانند سایر رشته ها در ۳2 واحد درسی در چهار نیمسال تحصیلی ارائه می‌گردد كه از این تعداد ۶ واحد آن به پروژه كارشناسی ارشد تعلق می‌گیرد. معمولا 3 ترم اول به گذراندن دروس تئوری و سمینار اختصاص یافته و بین 1 تا 2 ترم صرف فعاليت هاي پژوهشي پایان نامه می شود.

این دوره گرایش‌های متنوعی را شامل می‌شود كه هر گرایش دروس تخصصی مربوط به خود را دارد. به طور متوسط ۱۵ واحد از دروس كارشناسی ارشد مهندسی شیمی به دروس تخصصی اختصاص دارد و سایر واحدها مربوط به دروسی است كه بین تعدادی از گرایش‌ها مشترك می‌باشد. دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد نیز در گرایش های مقطع کارشناسی و به صورت پیشرفته تر می‌توانند ادامه تحصیل دهند.

در ادامه ضمن معرفی مجدد گرایشات،  توضیحات بیشتری ارائه می‎دهیم. این گرایش ها عبارتند از:

• گرایش طراحی فرآیندهای صنعت نفت:

این گرایش که تقریباً جامع ترین گرایش بوده و سایر گرایش‌های مهندسی شیمی را نیز پوشش می‌دهد دانشی را می‌آموزد که به وسیله آن، مهندس بتواند روش تغییر و تحول نفت خام را به سایرفرآورده ها طراحی نماید. دانش آموختگان این گرایش اصول طراحی فرایندهای مهندسی شیمی و تجهیزات مربوطه و همچنین نرم‌افزارهای طراحی مهندسی شیمی را فرامی‌گیرند. یك‌ مهندس‌ شیمی‌ گرایش‌ طراحی‌ فرآیندهای‌ صنایع‌ نفت‌، واكنش‌های‌ خاصی‌ علم شیمی را آموخته و با توجه‌ به‌ شرایط‌ محیطی‌، اقتصادی‌ و ... بهترین‌ روش‌ تولید مواد شیمیایی‌ و خالص ‌سازی‌ آنها را پیدا كرده‌ و پیاده‌ می‌كند.

• گرایش صنایع غذایی:

در این رشته مهندسان درتلاشند، مواد غذایی را به محصولات غذایی مغذی‌تر و با طعم بهتری تبدیل کنند. مهندسان شیمی گرایش صنایع غذایی به طراحی و ساخت دستگاه هایی که در فرآیندهای مختلف تهیه مواد غذایی مانند: طراحی دستگاه های خشک کردن،‌ دستگاه‌های‌ استریلیزه‌، پاستوریزه‌ و منجمدكننده‌ مبادرت می‌ورزند.

• گرایش بیوتکنولوژی یا زیست فناوری:

استفاده مستقيم يا غيرمستقيم از موجودات زنده، قسمتي از بدن و يا فرآورده‌ هاي آن‌ها در اشكال طبيعي يا تغييريافته در کاربردهای مختلف، هدف این گرایش می‌باشد. فعالیت های در زمینه ایجاد، بهبود و عرضه محصولات گوناگون با استفاده از موجودات زنده مخصوصاً از طريق دستكاري ژنتيكي آن‌ها در سطح مولكولي، در حوزه بيوتكنولوژي قرار می‌گیرد. این گرایش که یکی از جدیدترین گرایشات مهندسی شیمی است و طرفدارن بسیاری نیز دارد بر پایه علوم زیستی فعالیت می‌کند.

• صنایع گاز:

این حیطه از مهندسی شیمی به تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف (شامل عملیات استخراج، پالایش، انتقال و ...) می‌پردازد. با توجه به انکه ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان در زمینه گاز می‌باشد و سکوهای گازی بسیاری در نقاط مختلف کشور مشغول استخراج و آماده سازی گاز می‌باشند، زمینه کاری مناسبی برای فارغ التحصیلان این رشته به شرط کسب توانایی و مهارت اندوزی فراهم است.

• ترموسینیتیك و كاتالیست:

ترمودینامیک و سینتیک و کاتالیست دو شاخه عمده این گرایش می‌باشد. در شاخه ترمودینامیک مهندسان به مفاهیمی چون: روابط کار، انرژی، فشار حجم، گرا و … خصوصاً در محلول‌ها به صورت کاربردی می‌پردازند. شاخه سینتیک و کاتالیست نیز به سه حیطه سینتیک واکنش‌های کاتالیستی و طراحی راکتورهای مربوطه، اصول و روش‌های ساخت کاتالیست‌ها و تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کاتالیست‌ها توجه می‌شود.

• پتروشیمی:

گرایش پتروشیمی دانش تبدیل شاخه‌ای از فرآورده‌های نفتی به فرآورده های غیرنفتی (پلیمرهای خام و محصولات پتروشیمی) می‌باشد. طراحی‌ دستگاه‌ها و فرآیند تولید مواد مختلف‌ از جمله‌ کودهای‌ شیمیایی‌، شوینده‌ها، فرآورده‌ های‌ پلیمری‌ (مواد اولیه‌ پلاستیک ‌ها، لاستیک ‌ها و الیاف‌ مصنوعی‌) و مواد شیمیایی‌ (اسیدها، حلال‌ها) از نفت‌ و برش‌های‌ نفتی‌ از جمله وظایف مهندس پتروشیمی به‌شمار می‌رود.

• پلیمر:

تبدیل پلیمرهای خام (PVC,PP,PE) به پلیمرهای صنعتی (لاستیک، چسب، رنگ و ...) در گرایش پلیمر مورد بحث است. شیمی فیزیك پلیمرها، رئولوژی پلیمرها، خواص مكانیكی و شكل‌دهی مواد پلیمری و همچنین مكانیك كامپوزیت‌ها به صورت تخصصی در گرایش پلیمر ارائه می‌شوند. دانشجویان‌ این‌ گرایش‌ نهایتاً در یکی‌ از زمینه ‌های‌ پلیمر مثل‌ فرایند شکل‌دهی‌ پلیمر یا طراحی‌ واحد های‌ صنعتی‌ تولید پلیمر تخصص پیدا می‌کنند.

• پدیده‌های انتقال و فرآیندهای جداسازی:

دروس مربوط به پدیده های انتقال، آشنایی با انواع فرآیندهای جداسازی مانند تقطیر، استخراج، تبلور و نیز شبیه ‌سازی و مدل‌سازی فرآیندها از جمله مباحثی است كه به صورت تخصصی در این گرایش مورد بررسی قرار می‌گیرند.

• مدلسازی، شبیه ‌سازی و كنترل:

آشنایی با سیستم‌ های كنترلی حاكم بر فرآیندها موضوع اصلی این گرایش می‌باشد. در این گرایش دروسی نظیر: كنترل مدرن و بهینه، كنترل دیجیتالی، كنترل غیر خطی و كاربرد هوش مصنوعی در مهندسی شیمی تدریس می‌گردند.

• بهداشت ایمنی و محیط زیست (HSE):

طی سال های اخیر مسائل محیط زیستی صنایع مورد توجه همگان بخصوص شیمی‌دان ها قرار گرفته است.  صنایع مربوط به مهندسی شیمی از جمله صنایعی هستند كه تأثیر فراوانی بر روی محیط زیست دارند لذا گرایش محیط زیست در مهندسی شیمی اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. تصفیه آب و فاضلاب و ضایعات جامد، تصفیه بی‌هوازی و كنترل آلودگی هوا از مباحثی است که مورد توجه مهندسان شیمی محیط زیست است.

• صنایع شیمیایی معدنی:

تبدیل مواد شیمیایی استخراج شده از معدن به محصولات شیمیایی معدنی (گچ، سیمان، کاشی، اسیدها و بازها، گازهای صنعتی و ...) در این گرایش آموزش داده می‌شود. فارغ التحصیلان این گرایش در زمینه آن دسته از صنايع شيميايی که با مواد اوليه‌ی معدنی سر و کار دارند تربیت می‌شوند. کارخانجات و صنايع تحت پوشش اين گروه طيف وسيعی از کارخانجات توليدی شامل کارخانجات اسيدهای معدنی، سيمان، کاشی و سراميک، توليد و کاربرد مواد نانو و غشاها ... و همچنين برخی کارخانجات فرآوری مواد کانی و فلزی را در بر می‌گيرد.

• نانوفناوری:

اگر از دیدگاه مهندسی شیمی و شیمی به فناوری نانو نگریسته شود می‌توان گفت رشته نانوشیمی تقریباً در تمامی علوم و فنون به کار می‌رود، به عبارت دیگر در زمینه‌های مختلفی از جمله سوخت، پلیمر، رنگ، ساخت‌وساز، پوشاک، دارو، غذا و به‌طورکلی هرآن‌چه که به شیمی و مهندسی شیمی مربوط می‌شود، می‌توان از مزایای این فناوری بهره جست.

• بازارکار مهندسی شیمی

بدلیل گستردگی طیف آموزش هایی که مهندسان شیمی می‌آموزند و همچنین گستردگی فعالیت در صنایع مختلف، دانش آموختگان رشته مهندسی شیمی از بازارکار مناسبتری نسبت به سایر رشته های مهندسی برخوردارند. فارغ التحصیلان این رشته باتوجه به گرایش خود می‌توانند در صنایع و حوزه هایی از قبیل: صنایع نفت و گاز و پتروشیمی از جمله اپراتوری واحد، ایمنی، واحد کنترل، مدیریت واحد و کارخانه، صنایع تولید رنگ و رزین، صنایع مواد غذایی، صنایع بازیافت فلزات و عناصر گرانبها، صنایع استخراج فلزات با ارزش، ساخت و تولید انواع دستگاه‌‎ های صنعتی به خصوص صنایع شیمیایی، انواع باتری‌ های صنعتی (لیتیمی، سربی اسیدی، کادمیم و از این قبیل)، صنعت خوردگی و حفاظت از خوردگی، صنعت گسترده پلیمری، مراکز دانش ‌بنیان و حوزه ‌های فناوری، صنایع بایومدیکال و بیوتکنولوژی، صنایع داروسازی، تولید انواع کریستال‌ های خوراکی و صنعتی، حوزه ‌های نرم‌افزاری مانند طراحی سیستم ‌های کنترل و نرم ‌افزارهای کاربردی صنایع، خطوط انتقال گاز و نفت و ارزیابی اقتصادی واحدهای صنعتی، شرکت‌ها و نهاد های مطالعاتی طرح‌ های توجیهی احداث کارخانه ‌ها فعالیت نمایند.

واقعیت این است که وضعیت استخدامی رشته مهندسی شیمی نیز مانند بسیاری دیگر از رشته ها راضی کننده و قابل قبول نمی‌باشد. فارغ التحصیلان این رشته میتوانند با نیاز سنجی صنایع مختلف با توجه به دانش و تخصصی که دارند و با بسیج سایر متخصصان و منابع به تاسیس کسب و کار خود همت گمارند و به این طریق ضمن رفع نیاز بازار و صنایع، زمینه اشتغال خود و سایرین را فراهم سازند.

درآمد و حقوق رشته مهندسی شیمی

در این رشته نیز مانند سایر رشته ها درآمد و حقوق افراد بسته به میزان تحصیلات و نوع واحدی که در آن مشغول فعالیت هستند، متفاوت است. مطابق اطلاعات موجود در سال 1392 درآمد یک مهندس شیمی از 900000هزارتومان تا 4000000 تومان متغیر بوده است. به عبارت دیگر هر سازمان خصوصی یا هر صنایعی باتوجه به توان مالی و سیاست های خود و توافقی که با کارکنان خود دارد، نسبت به پرداخت حقوق و مزایا اقدام می‌کند. یک مهندس شیمی در ایالت متحده آمریکا درآمدی سالانه 90300 دلار به طور متوسط در سال 2010 کسب می‌کرده است. متوسط درامد مهندسان شیمی در کشورهای انگلیس و استرالیا نیز به ترتیب 83000 و 107424 دلار گزارش شده است.

نرم افزارهای مهندسی شیمی

طی سال های اخیر نرم افزارهای مختلفی برای بکارگیری و کمک به مهندسان شیمی طراحی و اجرا شده اند. هر نرم افزار بسته به حیطه و گرایش مخصوص خود به کار گرفته می‌شود. برخی از این نرم  افزارها عبارتند از:

Analyses-Fluent, Comsol : این دسته از نرم‌ افزارها به عنوان نرم‌افزارهای دینامیک سیالات محاسباتی (Computational Fluid Dynamics-CFD) شناخته می‌شوند برای حل عددی هیدرودینامیک فرایندهای شیمیایی همراه با در نظر گرفتن انتقال جرم و انتقال حرارت به‌کار می‌روند.

برای شبیه ‌سازی و طرّاحی فرایند از نرم افزار aspen plus استفاده می‌گردد. به منظور شبیه سازی و طراحی مبدل ها aspen bjac مورد استفاده قرار می‌گیرد. نرم افزار aspen HTFSنیز از دیگر نرم افزارهایی است که برای طراحی مبدل کاربردی می‌باشد. برای شبیه سازی واکنش های پلیمری نرم افزار aspen polymer و برای شبیه ‌سازی جذب سطحی aspen adsim کاربردی است. هردو نرم افزار aspen dynamic و hysys     dynamic  برای شبیه‌ سازی فرایند های پویا (دینامیک) و aspen hysys جهت شبیه ‌سازی فرایندهای پایا کارا می‌باشد. به منظور برآورد اقتصادی فرایندهای شیمیایی، شبیه‌سازی خطوط لوله و شبیه سازی فرآیندهای شیمیایی نیز به ترتیب نرم افزارهای aspen icarus ،pipesys، chemcad  به‌کار می‌روند.

از دیگر نرم‌افزارهای کاربردی نیز می‌توان به نرم افزارهای: ASPEN ONE  نرم افزار طراحی و شبیه سازی، FLUENT، MATLAB، FEMLAB، OLGA و  Portable WinDrawChem نرم افزار رسم ساختمان ملکول و نمادهای شیمی اشاره کرد.

انجمن ها و موسسات مرتبط با شیمی

در کشورهای مختلف، انجمن ها و جوامع حرفه ای مختلفی برای رسیدن به اهداف این علم در تلاش‌اند. بسیاری از کشورهای آفریقایی، اروپایی، آسیایی و آمریکایی انجمن هایی تحت عنوان انجمن مهندسی شیمی تشکیل داده‌اند. اسامی کشورهایی که انجمن مهندسی دارند بدین ترتیب است: انجمن مهندسی شیمی آفریقای جنوبی، اتیوپی، پاکستان، ایران، هند، رژیم اشغالگر، کره جنوبی، فیلیپین، ژاپن، تایلند، بنگلادش، نپال، فرانسه، انگلستان، کانادا، نیوزیلند، استرالیا، برزیل، کلمبیا، پاراگوئه و اوروگوئه.

در کشورهایی مانند ایالت  متحده آمریکا نیز علاوه بر انجمن شیمی، انجمن شیمی اعصاب نیز به فعالیت می‌پردازند. در کشور پرو انجمن مواد شیمیایی و در استرالیا  و هلند موسسه شیمی سلطنتی دایر می‌باشند.

از سایر نهادها و موسساتی که در زمینه شیمی فعالیت می‌کنند، اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی آیوپاک (International Union of Pure and Applied Chemistry: IUPAC) می‌باشد. آیوپاک یک سازمان غیردولتی است که در سال ۱۹۱۹ میلادی (سال ۱۲۹۸ ه‍. خ)، به‌دنبال نشست ‌های بین‌المللیِ شیمی کاربردی به ‌منظور ارتقای دانش شیمی تاسیس شده است.

• انجمن مهندسی شیمی ایران

انجمن مهندسی شیمی ایران در سال 1371 به همت جمعی از دانشجویان، صاحب نظران و علاقمندان رشته مهندسی شیمی با بنیان گذاری: دكتر محسن عدالت، دكتر داوود رشتچيان، مهندس حجت الله بابائي، مهندس سيد مهدي حسيني، دكتر سيد محمد حسيني، مهندس عباس صفا كيش، دكتر محمد جعفر جد بابائي، مهندس بيگدلي، مهندس علي منزوي، مهندس سيد محمد علي هاشمي، دكتر سهيلا يغمائي، مهندس حسين فلاحي، مهندس كامياب به منظور ارتقای دانش فنی مهندسی این رشته، افزایش ارتباط صنعت و دانشگاه، کاریابی و راهنمایی شغلی برای کارآفرینی در مهندسی شیمی و ایجاد جامعه منسجم مهندسی شیمی تأسیس شد.

انجمن مهندسی شیمی ایران یک انجمن علمی به صورت سازمانی مردم نهاد، زیرمجموعه کمیسیون انجمنهای علمی کشور و به تبع آن زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ست که با کسب مجوز از آن وزارت و در چارچوب اساسنامه انجمنهای علمی مشغول فعالیت است. انجمن مهندسی شیمی ایران توسط هیئت مدیره اداره می شود که انتخابات آن هر سه سال یکبار از طریق برگزاری مجمع عمومی با نظارت وزارت علوم انجام گرفته و با معرفی کاندیداها و رأی گیری، 9 نفر اصلی، 3نفر عضو علی البدل،2 نفر بازرس و 1نفر بازرس علی البدل مشخص می شوند. نشریات مانند نشریات: شیمی سبز و فناوری پایدار، نشریه علوم- پژوهشی علوم و مهندسی جدا سازی، پژوهش های عمومی و کاربردی مهندسی شیمی- پلیمر، نشریه مهندسی شیمی ایران و ... زیر نظر این انجمن به چاپ می‌رسند.

• رتبه قبولی در رشته مهندسی شیمی

بسیاری از علاقه‌مندان رشته مهندسی شیمی، بدنبال آنانند که این رشته را در دانشگاه های برتر کشور مانند دانشگاه های صنعتی شریف، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه تهران، دانشگاه خوارزمی، خواجه نصیر، دانشگاه تبریز و اصفهان فراگیرند. اما بیاید با توجه به کارنامه های دانش‌آموزی قبولی در این رشته در سال 1397 بررسی کنیم که با چه رتبه ای‌ میتوان صندلی های این رشته را به دست آورد.

آخرین رتبه قبولی در سهمیه منطقه یک برای دانشگاه صنعتي شريف تهران رتبه 791، برای دانشگاه تهران رتبه 1157، برای دانشگاه صنعتی امیرکبیر رتبه 1517، دانشگاه صنعتی اصفهان رتبه 3840، برای دانشگاه تبریز رتبه 6175 و دانشگاه اصفهان رتبه 4920 در سهمیه منطقه یک بوده است.

آخرین رتبه های قبولین منطقه دو در سال 1397 در رشته مهندسی شیمی برای دانشگاه صنعتي شريف تهران رتبه 453، برای دانشگاه تهران رتبه 723، برای دانشگاه صنعتی امیرکبیر رتبه 902، دانشگاه صنعتی اصفهان رتبه 2055، برای دانشگاه صنعتی سهند تبریز رتبه 7698 و دانشگاه صنعت نفت رتبه 8220 بوده است.

آخرین قبولی رشته مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی شریف در سهمیه منطقه سه رتبه 186، دانشگاه تهران رتبه 238، دانشگاه صنعتی امیرکبیر رتبه 363، دانشگاه صنعتی اصفهان و تبریز نیز به ترتیب 1138 و 2491 بوده است.

اما اگر شما نیز داوطلب رشته مهندسی شیمی هستید، نا امید نباشید. نتایج حاصل از بررسی کارنامه های قبولی داوطلبان رشته مهندسی شیمی نشان می‌دهند داوطلبانی با رتبه 32688 نیز توانسته اند در سایر دانشگاه ها نیز قبول شوند.