فنی مهندسی

مهندسی چیست؟

اصطلاح مهندسی (Engineering) از کلمه لاتین (ingenium) گرفته شده است و به معنی هوشمندی و ابداع نمودن می باشد.

در حالت کلی مفهوم مهندسی، کاربرد و استفاده خلاقانه از اصول و قوانین علمی طبیعت و فیزیک برای طراحی و ساخت مجزا یا ترکیبی مواد، دستگاه ها، سازه ها، سیستم ها، ابزارها و آثاری که برای رفاه انسان ها می باشد.

تاریخچه مهندسی جهان و مرکزیت مهندسی به قرون وسطی با اختراع‌ها و طراحی هایی همچون چرخ و قرقره باز می گردد و در عصر باستانی نیز می توان به اهرام مصر اشاره کرد و همچنین در عصر رنسانس می توان الکتریسیته و اولین موتور بخار را یاداور شد و در نهایت در عصر مدرنیته، سفینه های فضایی تاریخ مهندسی را شکل داده اند.

مهندسی در مرکز و تمدن اسلامی سابقه طولانی دارد و با علم الحيل شناخته می شده است که می توان به اختراعات و فناوری های ارتشی و غیر ارتشی فواره‏‌ها و آفتابه‏‌هاى خودكار، تقطیر، ساعت‏‌ها و بالابرهاى آبى اشاره نمود.

فلسفه مهندسی نیز به بررسی مهندسی و تأثیر کار مهندسان جهان و نتایج کاربردی مهندسی از جنبه‌های اخلاقی، زیبایی شناسی، معنوی، معرفت شناسی و هستی شناسی‌ بر جامعه می‌پردازد.

لازم به ذکر است که نظام مهندسی، مجموعه ای سازمان یافته از قوانین در زمینه ارائه خدمات بهتر و منسجم تر به مردم و ساماندهی و نظام مند نمودن انتقال دانش بین صنایع و مهندسان تحصیلکرده است.

مهندس کیست؟

کلمه مهندس (Engineer) از واژه لاتین (Ingeniator) به معنی ایجاد، تولید و ابداع گرفته شده است و در زبان فارسی ایران واژه مهندس برگرفته از کلمه هندسه و به معانی اندازه گیرنده و محاسب می باشد و لازم به ذکر است که اولین بار واژه مهندس به کسی که بر روی موتور (Engine) کار می‌کرد و ماشین‌های ارتشی را طراحی و راه اندازی می نمود، استفاده شده است و بعد از آن در قرن شانزدهم در مرکز هلند مفهوم مهندس غیر ارتشی به سازندگان و طراحان پل‌ها و جاده‌ها گفته می شد. معمولا شخصی که در یکی از رشته های مهندسی و در یک دوره چهار ساله لیسانس تحصیل کرده‌ و آموزش دیده است را مهندس می‌نامند.

شاخه‌ها و رشته های اصلی مهندسی در ایران کدامند؟

درست است که روز پنجم اسفندماه یعنی بیست و چهارم فوریه، سالروز تولد خواجه نصیر الدین طوسی، روز مهندس در ایران نام‌گذاری شده‌است و رتبه ایران در تولید مهندس، سوم جهان است، ولی رشته‌های فنی مهندسی در ایران با مطالعه ای که روی دانشگاه های فنی مهندسی و دانشکده های فنی مهندسی ایران به خصوص تهران، میانه، مرند، اسفراین و گلپایگان انجام شده است، آینده نگران کننده ای دارد چون آموزش مهندسی در ایران فلسفه ندارد و مهندسین بیکار زیادی در ایران وجود دارد که این مطلب به طور مفصل در کتاب پنج هزار سال مهندسی ایرانی توضیح داده شده است.

مجموعه تلویزیونی ایرانی نیز با عنوان سریال بچه مهندس در سال 1397 در تهران تولید شده است و داستان زندگی پسر پرورشگاهی روایت می‌شود و دیدین سریال سرگرم کننده بچه مهندس به تمام مهندسان ایران توصیه می شود.

رشته های مهندسی شامل طیف گسترده ای از زمینه های خاص ریاضیات و علوم کاربردی، قرار دارند که در زیر 13 رشته برتر و جذاب فنی مهندسی ایران با گرایش های مربوطه معرفی شده است:

• مهندسی برق

• مهندسی پزشکی

• مهندسی مکانیک

• مهندسی عمران

• مهندسی صنایع

• مهندسی شیمی

• مهندسی نفت

• مهندسی کامپیوتر

• مهندسی مواد

• مهندسی هوافضا

• مهندسی معماری

• مهندسی فناوری اطلاعات

• مهندسی کشاورزی

• مهندسی هسته‌ای

از پردرآمدترین شغل های مهندسی جهان که می توان در خارج از ایران تحصیل کرده و حتی مهاجرت نمود می توان به مهندسی مخابرات، مهندسی برق، مهندسی صدا، مهندسی صنایع، مهندس خودرو، مهندس زمین‌لرزه و مهندس طراحی اشاره نمود.

دانشگاه فنی مهندسی خاورمیانه (METU) یکی دیگر از دانشگاه های فنی مهندسی دولتی برتر و مرکزی کشور ترکیه می باشد که 5 تا از دانشکده های فنی مهندسی خاورمیانه دارای پروژه های تحقیقاتی جهانی در رشته های فنی مهندسی می باشند و دانشگاه فنی مهندسی خاورمیانه، مهندسین زیادی را در خاورمیانه تربیت کرده است.

در زیر به معرفی برخی از رشته ها و گرایش های مهندسی در ایران که شامل مهندسی برق، مهندسی صنایع، مهندسی شیمی، مهندسی کشاورزی، مهندسی زمین لرزه می شود به صورت کلی به همراه نرم افزار فنی مهندسی مربوطه پرداخته شده است:

• مهندسی برق

رشته پرطرفدار مهندسی برق (Electrical Engineering) به دلیل گسترده گی استفاده از انرژی الکتریکی در صنعت ایجاد شده است و در مورد کاربردهای الکتریسیته، الکترومغناطیس و الکترونیک در انتقال انرژی و پردازش اطلاعات می باشد.

از مهندسان برق معروف جهان می توان به گالیله، نیکولا تسلا اشاره نمود و همچنین اولین مهندس برق در ایران و جهان اسلام می توان حیدرخان عمواوغلی را ذکر نمود. گرایش ها و مباحث رشته مهندسی برق در ایران و جهان عبارتند از قدرت، الکترونیک، کنترل، مخابرات و مهندسی پزشکی و به‌طور کلی، فهرست مباحث مهندسی برق در کارشناسی مهندسی برق می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• معادلات دیفرانسیل

• پردازش سیگنال

• مدارها و سیستم‌های الکترونیکی و ریزپردازنده‌ها

• الکترومغناطیس و آنتن‌ها

• ماشین‌های الکتریکی

• سیستم‌های انتقال انرژی الکتریکی

• سیستم‌های مخابراتی و انتقال اطلاعات

• سیستم‌های کنترل و رباتیک

دانشگاه تهران در مهندسی برق دارای بهترین رتبه بین دانشکده های فنی مهندسی ایران می باشد.

• مهندسی صنایع

مهندسی صنایع (Industrial Engineering) کارایی، اثربخشی، بهره وری و کیفیت سیستم‌های تولیدی، فرایندها در سازمان‌ها را با دانش مهندسی، ریاضیات، اقتصاد و مدیریت بهبود مستمر دهد.

گرایش ها و مباحث رشته مهندسی صنایع در ایران و جهان عبارتند از برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها، تولید صنعتی، تکنولوژی صنعتی، ایمنی صنعتی و از نرم افزار فنی مهندسی ویژه رشته مهندسی صنایع می توان به نرم افزارهای فنی مهندسی Ms Project، Matlab و SPSS اشاره نمود.

طبق بررسی های دیتاجو دانشگاه تهران در مهندسی صنایع دارای عالیترین رتبه بین دانشکده های فنی مهندسی ایران می باشد.

• مهندسی شیمی

نمای کلی از مهندسی شیمی(Chemical Engineering) طراحی و ساخت فرایندهای شیمیایی که در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها، صنایع غذایی و دارویی و پلیمر، مواد خام را به محصولات با ارزش و مفید صنعتی تبدیل می‌کنند.

گرایش ها و نمای کلی رشته مهندسی شیمی در ایران و جهان عبارتند از صنایع پتروشیمی، طراحی فرایندهای نفت، صنایع پالایش، صنایع گاز، صنایع غذایی و از نرم افزار فنی مهندسی ویژه رشته مهندسی شیمی می توان به نرم افزارهای فنی مهندسی Aspen HYSYS، ChemOffice اشاره نمود.

• مهندسی کشاورزی

مهندسی کشاورزی (Agricultural Engineering) تلفیق و ترکیبی از تکنولوژی و علوم مهندسی برای تولید و پرورش کشاورزی به کمک رشته‌های زیست‌شناسی جانوری و گیاهی می‌باشد.

از نرم افزار فنی مهندسی ویژه رشته مهندسی کشاورزی می توان به نرم افزارهای فنی مهندسی Agrivi، eFarmer،Seeding Rate اشاره نمود.

ایران در بین دانشکده ها و دانشگاههای فنی مهندسی جهان و خاورمیانه، مرکز مهندسی کشاورزی محسوب می شود.

• مهندسی زمین‌لرزه

مهندسی زمین‌لرزه (Earthquake Engineering) طراحی و نگهداری انواع پروژه‌های عمرانی در مقابل نیروها و بارهای ناشی از وقوع زمین‌لرزه های احتمالی و به حداقل رساندن خسارات به سازه ها می باشد.

برخی از اصطلاحات تخصصی مهندسی که بیشتر مهندسان ایران و جهان در مرکز صنعت با آن سروکار دارند عبارتند از طراحی صنعتی، اقتصاد مهندسی، زیرساخت، سخت‌افزار متن‌باز، کهنگی عمدی، شکست سازه‌ای، مهندسی معکوس که هر یک از آن ها را در زیر به طور خلاصه توضیح داده شده است.

• طراحی صنعتی

طراحی صنعتی ترکیب و مخلوطی از علم در صنعت و هنر طراحی با نوآوری است.

• اقتصاد مهندسی

اقتصاد مهندسی از دروس رشته مهندسی صنایع می باشد و در دانشگاه و دانشکده فنی مهندسی ایران و جهان تدریس می شود و در کتاب اقتصاد مهندسی اسکونژاد، اقتصاد مهندسی اینگونه تعریف شده است: برآورد هزینه و تعیین ارزش سیستم‌ها، فراورده‌ها و خدمات بوسیله روشهای تحلیلی اقتصادی.

• زیرساخت

در رشته مهندسی عمران به فراهم آوردن تکیه‌گاه اسکلت یک ساختمان با ساختارهای به هم پیوسته و کامل را زیرساخت می نامند و در حالت کلی به مجموعه سخت افزارها و نرم افزارها که عرضه محصول، کالا و خدمات را تسهیل می کنند، زیر ساخت گفته می شود.

• سخت‌افزار

متن‌باز سخت‌افزار متن باز به سخت‌افزارهایی که از استانداردهای آزاد و طراحی متن‌باز پیروی می کنند گفته می شود.

• کهنگی عمدی

در طراحی صنعتی به طراحی محصولات با طول عمر مفید محدود و کهنه شدن در مدت زمان معین را کهنگی عمدی می گویند.

• شکست سازه‌ای

وقتی ظرفیت باربری عضوی از سازه پایان یابد، شکست سازه‌ای می گویند.

• مهندسی معکوس

به فرایند حل مسئله به صورت علمی با شروع از پاسخ های موجود به جای حل سوال به منظور استخراج دانش و آشکارسازی طراحی و تکنولوژی پنهان یک سیستم یا محصول، مهندسی معکوس می گویند.

از دانشگاه های فنی مهندسی معروف و دانشکده های برتر فنی مهندسی ایران و خاورمیانه می توان به دانشگاه فنی مهندسی بویین زهرا تنها دانشگاه فنی و مهندسی مرکز شهرستان بوئین زهرا ، دانشگاه فنی مهندسی گلپایگان، دانشگاه فنی مهندسی اسفراین، دانشگاه فنی مهندسی مرند، دانشگاه فنی مهندسی میانه، دانشگاه فنی مهندسی تهران، دانشگاه افسری ارتش اشاره نمود که هر ساله دانشجویان زیادی را تربیت نموده و مهندسین را تحویل جامعه ایران می دهد.