پیپت آزمایشگاه ؛ انواع، مشخصات و راهنمای خرید

پیپت (Pipette) یکی از ابزارهای essential آزمایشگاهی است که برای اندازه گیری و انتقال دقیق حجم های مشخصی از مایعات (معمولاً در محدوده میکرولیتر تا میلیلیتر) استفاده میشود. این ابزار در انواع مختلفی وجود دارد و بسته به دقت مورد نیاز، کاربردهای متنوعی در آزمایشگاه های شیمی، زیست شناسی، پزشکی و داروسازی دارد.

 انواع پیپت آزمایشگاهی:

1. پیپت حجمی (Volumetric Pipette)

دقت بسیار بالا (تک حجمی)

معمولاً برای یک حجم ثابت طراحی شده (مثلاً 10 میلیلیتر)

کاربرد: تهیه محلولهای استاندارد در تیتراسیون یا آزمایشهای شیمیایی دقیق

2. پیپت مدرج (Graduated Pipette) 

دارای درجهبندی برای اندازهگیری حجمهای مختلف

انواع: Mohr (درجهبندی تا نوک) و Serological (درجهبندی شامل نوک)

کاربرد: انتقال مقادیر متغیر مایعات با دقت قابلقبول

3. پیپت مکانیکی (Micropipette)

برای حجمهای بسیار کم (1 µL تا 1000 µL)

قابل تنظیم با دقت بالا

دارای نوکهای پلاستیکی یکبارمصرف (Tips)

کاربرد: PCR، الکتروفورز، کشت سلولی و سایر روشهای مولکولی

4. پیپت پاستور (Pasteur Pipette)

شیشهای یا پلاستیکی، بدون درجهبندی دقیق

کاربرد: انتقال ساده مایعات یا کشت میکروبی

 کاربردهای اصلی پیپت:

آزمایش های شیمیایی: تهیه محلولها با غلظت دقیق

زیست شناسی مولکولی: انتقال آنزیمها، DNA یا معرفها در PCR و الکتروفورز

میکروبیولوژی: کشت باکتریها و افزودن مواد مغذی

پزشکی و تشخیصی: اندازهگیری نمونههای خون یا ادرار در تستهای آزمایشگاهی

داروسازی: فرمولاسیون داروها با دقت بالا

 نکات مهم در استفاده از پیپت:

کالیبراسیون دورهای برای حفظ دقت

استفاده از نوکهای مناسب (در میکروپیپتها)

اجتناب از تغییرات دمایی ناگهانی (بهخصوص در پیپتهای شیشهای)

انواع پیپت آزمایشگاه بر اساس جنس ساخت:

 ۱. پیپت‌های شیشه‌ای (Glass Pipettes)

انواع اصلی:

پیپت حجمی (Volumetric Pipette)

دارای یک خط نشانه (Meniscus) برای اندازه‌گیری دقیق یک حجم ثابت (مثلاً ۱۰ میلی‌لیتر).

جنس: بوروسیلیکات (مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی).

پیپت مدرج (Graduated/Serological Pipette)

دارای درجه‌بندی برای اندازه‌گیری حجم‌های متغیر.

جنس: شیشه نرم یا بوروسیلیکات.

مزایا:

✅ مقاومت شیمیایی بالا (مناسب برای اسیدها، بازها و حلال‌های آلی).

✅ امکان استریل‌سازی با اتوکلاو یا شعله.

✅ دقت طولانی‌مدت (کمتر تحت تأثیر تغییرات دما قرار می‌گیرد).

معایب:

❌ شکننده و خطر شکستن در صورت ضربه.

❌ نیاز به شست‌وشوی دقیق برای جلوگیری از آلودگی.

❌ وزن بیشتر نسبت به انواع پلاستیکی.

۲. پیپت‌های پلاستیکی (Plastic Pipettes)

انواع اصلی:

پیپت‌های یکبارمصرف (Disposable Pipettes)

جنس: پلی‌اتیلن (PE) یا پلی‌پروپیلن (PP).

کاربرد: انتقال ساده مایعات (مانند پیپت پاستور پلاستیکی).

نوک پیپت (Tips) برای میکروپیپت‌ها

جنس: پلی‌پروپیلن (PP) بدون DNase/RNase.

پیپت‌های مدرج پلاستیکی

مشابه پیپت‌های شیشه‌ای اما از جنس پلاستیک شفاف.

مزایا:

✅ سبک و مقاوم در برابر شکستگی.

✅ یکبارمصرف و کاهش خطر آلودگی.

✅ مناسب برای کارهای استریل (مانند کشت سلولی).

معایب:

❌ مقاومت شیمیایی پایین‌تر (بعضی حلال‌های آلی ممکن است پلاستیک را حل کنند).

❌ دقت کمتر نسبت به پیپت‌های شیشه‌ای در حجم‌های بالا.

❌ عدم تحمل حرارت بالا (غیرقابل اتوکلاو در برخی موارد).

 ۳. پیپت‌های ترکیبی (Hybrid Pipettes)

برخی پیپت‌های مکانیکی یا الکترونیکی دارای بدنه ترکیبی از پلاستیک و فلز هستند:

بدنه: پلاستیک مقاوم (ABS) یا فلز سبک (آلومینیوم).

مکانیسم داخلی: فنرهای فولادی ضدزنگ.

 مزایای استفاده از پیپت آزمایشگاهی:

1. دقت و صحت بالا

پیپت های حجمی (Volumetric) و میکروپیپتها (Micropipettes) قادر به اندازهگیری حجمها با دقت ±0.1% تا ±1% هستند.

برای آزمایشهای حساس مانند PCR، تیتراسیون و آنالیزهای بیوشیمیایی ضروریاند.

2. انواع مختلف برای نیازهای متنوع

پیپت های مدرج (Graduated) برای حجمهای متغیر، پیپتهای حجمی برای یک حجم ثابت و میکروپیپتها برای محدوده میکرولیتر مناسب هستند.

3. قابلیت استفاده در کاربردهای مختلف

از شیمی تحلیلی تا زیست شناسی مولکولی، میکروبیولوژی و پزشکی کاربرد دارند.

4. امنیت و کاهش آلودگی

میکروپیپت ها با نوکهای یکبارمصرف (Disposable Tips) از آلودگی متقاطع جلوگیری میکنند.

پیپت های شیشه ای قابل استریل کردن هستند (مثلاً با اتوکلاو).

5. کاربری آسان (بهویژه در مدلهای مکانیکی و الکترونیکی)

میکروپیپتها با سیستم پیستون فنری، انتقال مایع را سریع و راحت میکنند.

برخی مدلهای الکترونیکی دارای حافظه تنظیمات و کالیبراسیون خودکار هستند.

معایب استفاده از پیپت آزمایشگاهی:

1. خطاهای کاربری

اگر تکنیک استفاده نادرست باشد (مثلاً زاویه نامناسب یا عمق فروبردن نوک در مایع)، دقت کاهش مییابد.

در میکروپیپتها، پیش شستشو (Pre-wetting) برای جلوگیری از خطای تبخیر ضروری است.

2. نیاز به نگهداری و کالیبراسیون

پیپت های مکانیکی با گذشت زمان دچار فرسودگی فنر میشوند و نیاز به کالیبراسیون دورهای دارند.

پیپت های شیشهای ممکن است ترک بخورند یا خراشیده شوند.

3. محدودیت حجمی

میکروپیپت ها معمولاً تا 1000 µL (1 mL) ظرفیت دارند و برای حجمهای بالاتر باید از پیپتهای مدرج یا حجمی استفاده کرد.

پیپتهای حجمی فقط برای یک حجم ثابت طراحی شدهاند.

4. هزینه و مصرف مواد

میکروپیپتها و نوکهای آنها (Tips) هزینهبر هستند.

پیپتهای شیشهای شکستنیاند و در صورت شکستن، خطر تماس با مواد شیمیایی خطرناک وجود دارد.

5. حساسیت به شرایط محیطی

دما و چگالی مایع (مثلاً محلولهای الکلی یا ویسکوز) میتوانند روی دقت تأثیر بگذارند.

در میکروپیپت ها، ویسکوزیته بالا باعث تخلیه ناقص مایع میشود

چه ابزارهایی که میتوان جایگزین پیپت کرد ؟

 ۱. بورت (Burette)

کاربرد اصلی: تیتراسیون و افزودن دقیق مایعات در حجم‌های متغیر.

مزایا:

دقت بالا (معمولاً ±۰٫۰۵ میلی‌لیتر).

امکان افزودن قطره‌ای و کنترل حجم مصرفی.

معایب:

فقط برای مایعات با ویسکوزیته پایین مناسب است.

نصب و کالیبراسیون آن زمان‌بر است.

 ۲. سیرینژ آزمایشگاهی (Syringe)

کاربرد: تزریق دقیق مایعات (مثل HPLC) یا انتقال حجم‌های کم.

مزایا:

دقت قابل‌قبول در حجم‌های کم (۱ µL تا ۱۰ mL).

برخی مدل‌ها ضد مواد شیمیایی هستند (مثلاً سیرینژهای شیشه‌ای یا فلوروپلیمری).

معایب:

خطای کاربر در کشیدن و رها کردن پیستون.

محدودیت در استریل‌سازی (مدل‌های پلاستیکی).

۳. دیسپنسرهای اتوماتیک (Automated Dispensers)

کاربرد: انتقال سریع و دقیق حجم‌های تکراری (مثلاً در الایزا یا کشت سلولی).

مزایا:

کاهش خطای انسانی و افزایش سرعت کار.

برخی مدل‌ها قابلیت برنامه‌ریزی برای حجم‌های مختلف را دارند.

معایب:

هزینه خرید و نگهداری بالا.

نیاز به کالیبراسیون منظم.

چندکاناله (Multichannel Pipettes)

کاربرد: انتقال همزمان چند نمونه (مثلاً در میکروپلیت‌ها).

مزایا:

صرفه‌جویی در زمان (معمولاً ۸ یا ۱۲ کاناله).

دقت مشابه میکروپیپت‌های تک‌کاناله.

معایب:

فقط برای حجم‌های یکسان قابل استفاده است.

تنظیم و تعویض Tips زمان‌بر است.

۵. سیستم‌های انتقال مایع رباتیک (Liquid Handling Robots)

کاربرد: آزمایشگاه‌های با حجم نمونه بالا (مثل تشخیص پزشکی یا غربالگری دارو).

مزایا:

دقت فوق‌العاده (±۰٫۱ µL).

امکان کار با صدها نمونه به‌صورت خودکار.

معایب:

هزینه بسیار بالا.

نیاز به اپراتور متخصص.

۶. پیپت‌های الکترونیکی (Electronic Pipettes)

کاربرد: جایگزین میکروپیپت‌های مکانیکی برای کاهش خستگی کاربر.

مزایا:

تنظیم حجم به‌صورت دیجیتالی.

برخی مدل‌ها دارای حافظه برای ذخیره تنظیمات.

معایب:

نیاز به باتری یا شارژ.

قیمت بالاتر از مدل‌های مکانیکی.

خرید پیپت آزمایشگاهی :

حال وقت آن رسیده که جهت خرید پیپت آزمایشگاهی یکی از معتبرترین فروشگاه های فروش تجهیزات آزمایشگاهی را به شما معرفی کنیم. زرین پیرکس وارد کننده اصلی پیپت آزمایشگاه بوده و میتوانید با کلیک بر روی لینک زیر، به صورت آنلاین از این فروشگاه خرید کنید:

https://zarinpyrex.com/product/%d9%be%db%8c%d9%be%d8%aa-%d8%b3%d8%a7%d8%af%d9%87/