در دسامبر ۲۰۲۱، ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده در پروژه‌های دیفای به بیش از ۱۷۹ میلیارد دلار رسید؛ عددی حیرت‌انگیز که خیلی‌ها را به سمت سرمایه‌گذاری در این حوزه کشاند. اما فقط چند ماه بعد، با سقوط برخی پروتکل‌ها مثل Terra، میلیاردها دلار TVL در عرض چند روز دود شد و رفت.
سؤال اینجاست: آیا TVL بالا واقعاً نشان‌دهنده امنیت و موفقیت یک پروژه است؟
در دنیای مالی غیرمتمرکز، شاخصی به نام Total Value Locked (TVL) معیاری محبوب برای سنجش مشارکت کاربران و نقدینگی است. اما این شاخص به‌تنهایی گمراه‌کننده هم می‌تواند باشد. در این مقاله، به‌صورت تحلیلی و با تکیه بر داده‌های واقعی بررسی می‌کنیم که TVL چیست، چه چیزی را واقعاً نشان می‌دهد، و چگونه باید آن را دقیق تحلیل کرد.
ارزش کل قفل‌شده (TVL) چیست؟ تعریفی ساده اما دقیق
TVL یا Total Value Locked به زبان ساده یعنی مقدار کل دارایی‌هایی که کاربران در یک پلتفرم دیفای قفل کرده‌اند. این دارایی‌ها معمولاً برای اهدافی مثل استیکینگ، وام‌دهی یا تأمین نقدینگی استفاده می‌شوند و در قالب قراردادهای هوشمند ذخیره می‌گردند. TVL به دلار آمریکا نمایش داده می‌شود و یکی از مهم‌ترین معیارها برای سنجش مقیاس، محبوبیت و اعتماد به یک پروژه به حساب می‌آید.
برای درک بهتر، TVL را می‌توان مثل سپرده‌هایی در نظر گرفت که در بانک گذاشته‌اید، با این تفاوت که بانک اینجا یک کد هوشمند روی بلاک‌چین است. هر چه میزان دارایی قفل‌شده بیشتر باشد، نشان‌دهنده مشارکت و اعتماد کاربران بیشتری است.
TVL دقیقاً شامل چه دارایی‌هایی است؟
- ارزهای دیجیتال (مثل ETH، BTC و…)
- استیبل‌کوین‌ها (مانند USDC، DAI)
- توکن‌های LP (نشان‌دهنده سهم در استخرهای نقدینگی)
- دارایی‌های استیک‌شده در قراردادهای هوشمند (Staking Contracts)
با این حال، نکته مهم این است که TVL صرفاً نمایی از ارزش دارایی‌هاست و نه سود واقعی یا درآمد پروژه. بنابراین در تحلیل‌ها باید با دقت به کار گرفته شود.
دیفای چیست و چرا اهمیت دارد؟
دیفای (DeFi) مخفف عبارت Decentralized Finance به‌معنای «امور مالی غیرمتمرکز» است؛ نوعی از خدمات مالی که بدون دخالت نهادهای متمرکز مثل بانک‌ها یا کارگزاری‌ها، روی شبکه‌های بلاک‌چین اجرا می‌شود. در دیفای، همه‌چیز بر پایه قراردادهای هوشمند است: «برنامه‌هایی که به‌صورت خودکار و شفاف عمل می‌کنند.»
برخلاف سیستم مالی سنتی، کاربران در دیفای کنترل کامل دارایی خود را در اختیار دارند. شما می‌توانید وام بگیرید، دارایی استیک کنید، ترید انجام دهید یا در پروژه‌های ارزهای حوزه دیفای مشارکت داشته باشند.
ویژگی‌های کلیدی دیفای:
- بدون نیاز به واسطه (Bankless)
- دسترسی جهانی و ۲۴ ساعته
- شفاف و متن‌باز بودن داده‌ها
- امکان استیک، ییلد فارمینگ و مدیریت دارایی بدون محدودیت
- اجرای خودکار قوانین مالی توسط قراردادهای هوشمند
به همین دلیل است که TVL به‌عنوان شاخصی برای سنجش مشارکت و اعتماد کاربران در پروژه‌های دیفای، اهمیت زیادی پیدا کرده است.
TVL چگونه نشان‌دهنده سلامت و رشد پروژه‌های دیفای است؟
در دنیای دیفای، TVL به‌عنوان یک شاخص سلامت و بلوغ پروژه‌ها شناخته می‌شود. هرچه ارزش کل قفل‌شده در یک پروتکل بیشتر باشد، به‌طور معمول نشان‌دهنده اعتماد بیشتر کاربران، مشارکت بالاتر سرمایه‌گذاران و نقدینگی مناسب‌تر است.
TVL بالا به این معناست که کاربران مایل‌اند دارایی‌هایشان را برای مدت‌زمانی در آن پروژه قفل کنند، که نشانه‌ای از ایمان به امنیت، عملکرد و بازدهی آن پروتکل است. از طرفی، پلتفرم‌هایی که TVL رو به رشد دارند، معمولاً در حال جذب سرمایه جدید، توسعه کاربرد یا ارائه پاداش‌های جذاب هستند.
در ژوئن ۲۰۲۴، پروتکل Lido به تنهایی بیش از ۳۰ میلیارد دلار TVL جذب کرده بود که نشانه‌ای از اعتماد گسترده کاربران به سیستم استیکینگ آن بود. اما پروژه‌هایی مثل Terra در سال ۲۰۲۲، با وجود TVL بالا، ناگهان سقوط کردند؛ نشان می‌دهد که TVL بالا لزوم امنیت پایدار را تضمین نمی‌کند.
TVL در مقایسه با سایر شاخص‌ها مثل حجم معاملات یا مارکت کپ
اگرچه TVL یکی از پرکاربردترین معیارها در تحلیل پروژه‌های دیفای است، اما به‌تنهایی نمی‌تواند تصویر کاملی از وضعیت یک پروتکل ارائه دهد. برای تحلیل دقیق‌تر، لازم است آن را در کنار حجم معاملات روزانه (Volume) و ارزش بازار (Market Cap) بررسی کنیم.
تفاوت‌های کلیدی این شاخص‌ها را در جدول زیر ببینید:
| شاخص | چه چیزی را نشان می‌دهد؟ | نکته مهم |
| TVL | کل دارایی‌های قفل‌شده در پروتکل | نشان‌دهنده اعتماد و نقدینگی است، اما نه فعالیت روزانه |
| Volume | میزان معاملات روزانه در پروتکل | نمایانگر سطح فعالیت و استقبال کاربران است |
| Market Cap | ارزش کل توکن‌های در گردش | بیشتر درباره اندازه بازار توکن، نه کاربرد آن در پلتفرم |
علاوه بر این‌ها، تحلیل‌گران حرفه‌ای از نسبت TVL/Market Cap نیز استفاده می‌کنند؛ اگر این نسبت کمتر از ۱ باشد، ممکن است توکن پروژه کم‌ارزش‌گذاری (Undervalued) شده باشد.
پروژه‌هایی با بالاترین TVL در دیفای
در حال حاضر، پروژه‌هایی با بالاترین میزان TVL معمولاً در دسته‌بندی‌های وام‌دهی، استیکینگ و تأمین نقدینگی فعالیت دارند. این پروژه‌ها توانسته‌اند بیشترین میزان دارایی را به خود جذب کنند، اما لازم است بدانیم که TVL بالا لزوماً به معنای امنیت یا سوددهی بیشتر نیست.
در جدول زیر با پروژه‌های برتر از نظر TVL (ژوئن ۲۰۲۵) آشنا می‌شوید:
| نام پروژه | TVL (میلیارد دلار) | نوع پروتکل | تعداد بلاک‌چین |
| AAVE | 24.4 | وام‌دهی | 13 زنجیره |
| Lido | 22.6 | استیکینگ | 5 زنجیره |
| EigenLayer | 10.9 | ری‌استیکینگ | 1 زنجیره |
| Uniswap | 3.81 | DEX | 30 زنجیره |
| Pendle | 2.87 | معاملات بهره | 10 زنجیره |
برخی پروژه‌ها مانند Lido و ارز AAVE در میان کاربران نهادی و خرد محبوبیت بالایی دارند. با این حال، همیشه لازم است در کنار TVL، فاکتورهایی مثل فعالیت کاربران، امنیت کد و تاریخچه پروژه نیز بررسی شود.
چگونه می‌توان تغییرات TVL را تحلیل کرد؟
تغییرات TVL معمولاً اولین نشانه از تحولات مهم در یک پروژه یا بازار دیفای است. اما برای تحلیل درست این تغییرات، باید عوامل زیر را در نظر گرفت:
- نوسانات قیمت توکن‌ها: رشد قیمت ETH یا BTC می‌تواند TVL را افزایش دهد، حتی بدون ورود سرمایه جدید.
- امنیت یا حملات سایبری: هک یا باگ در قراردادهای هوشمند منجر به خروج گسترده دارایی می‌شود.
- پاداش‌های استیکینگ یا ییلد فارمینگ: بازدهی بالا، کاربران را برای قفل کردن دارایی جذب می‌کند.
- رونق یا رکود بازار: در بازارهای صعودی، TVL معمولاً رشد می‌کند؛ در بازارهای نزولی برعکس.
- رسانه‌ها و روانشناسی جمعی: شایعه یا خبر مثبت می‌تواند جریان ورودی سرمایه را تسریع کند.
مثلاً پروتکل Anchor در سال ۲۰۲۱ با وعده سود ثابت ۲۰٪، سرمایه زیادی جذب کرد و TVL آن ظرف چند ماه از ۱ میلیارد به بیش از ۱۰ میلیارد دلار رسید. اما پس از روشن‌شدن مدل ناکارآمد اقتصادی‌اش، سرمایه‌گذاران به‌سرعت دارایی‌ها را خارج کردند. این مثال نشان می‌دهد که رشد سریع TVL لزوماً به معنای سلامت پروژه نیست.
ابزارها و سایت‌های معتبر برای بررسی TVL پروژه‌ها
برای بررسی و تحلیل TVL، ابزارهای متعددی وجود دارد که داده‌های زنده و قابل اعتماد ارائه می‌کنند. در جدول زیر، مقایسه‌ای از مهم‌ترین آن‌ها آورده شده است:
| ابزار | مزایا | محدودیت‌ها |
| DeFiLlama | پوشش بین‌زنجیره‌ای، رایگان، تحلیل تاریخی | ندارد |
| DeFi Pulse | سابقه طولانی، رابط کاربری ساده | محدود به اتریوم |
| Token Terminal | معیارهای عمیق مالی (TVL، درآمد، کاربران) | داده پیشرفته‌تر برای تحلیل‌گران |
| Messari | گزارش‌های تحلیلی + داده ترکیبی | نسخه رایگان محدود است |
اگر تازه‌کار هستید، DeFiLlama بهترین انتخاب است: داده‌های به‌روز، نمودارهای شفاف، و امکان مقایسه پروتکل‌ها در بلاک‌چین‌های مختلف را فراهم می‌کند. برخی پروتکل‌ها مانند Aave یا چین لینک از اوراکل‌های غیرمتمرکز برای به‌روزرسانی قیمت دارایی‌ها استفاده می‌کنند، که بر دقت و امنیت TVL تأثیر مستقیم دارد.
محدودیت‌ها و سوءبرداشت‌های رایج درباره TVL
گرچه TVL یکی از شاخص‌های کلیدی در دیفای است، اما به‌تنهایی نمی‌تواند معیار کامل و قابل‌اعتماد برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری باشد. برخی از محدودیت‌ها و سوءبرداشت‌های رایج عبارت‌اند از:
- نمایش ندادن سطح واقعی فعالیت کاربران: TVL فقط ارزش دارایی‌های قفل‌شده را نشان می‌دهد، نه تعداد یا رفتار کاربران.
- تورم مصنوعی: ممکن است با پاداش‌های بالا، ارزش TVL یک پروژه به‌طور موقتی باد شود.
- وابستگی به قیمت بازار: بالا رفتن قیمت ETH یا BTC می‌تواند TVL را افزایش دهد، حتی اگر سرمایه‌گذار جدیدی وارد نشده باشد.
- شمارش مضاعف: برخی دارایی‌ها (مثل WBTC) ممکن است در چند پروتکل جداگانه دو یا چند بار حساب شوند.
- اعتماد بیش از حد: برخی کاربران TVL را به‌عنوان مترادف «امنیت» یا «سودآوری» تلقی می‌کنند، که اشتباه است.
TVL باید در کنار شاخص‌های دیگر مانند فعالیت کاربران، حجم معاملات، و امنیت پروتکل تحلیل شود. اتکای صرف به آن، تصمیم‌گیری را ساده اما خطرناک می‌کند.
نتیجه‌گیری
TVL بدون شک یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای سنجش اعتماد، نقدینگی و مقیاس پروژه‌های دیفای است. اما مانند هر ابزار تحلیلی دیگر، اگر به‌تنهایی و بدون درک زمینه به‌کار رود، می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
TVL را نه‌تنها ببینید، بلکه تحلیل کنید. با ترکیب آن با شاخص‌هایی مثل حجم معاملات، نرخ مشارکت کاربران و امنیت قراردادها، تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری خواهید داشت.
